ΠΑΤΕΡΙΚΕΣ ΓΝΩΜΕΣ

Ὁμιλία  στὴν   Κυριακή  ΙΣΤ΄ Λουκᾶ

(Τελώνου καὶ  φαρισαίου)

«Καὶ  ὁ  τελώνης,   μακρόθεν ἐστὼς  οὐκ ἤθελεν οὐδὲ τοὺς   ὀφθαλμοὺς   αὐτοὺς   ἐπᾶραι…»   (Λουκ. 18,14)

            Ἡ  εὐαγγελικὴ αὐτὴ   περικοπὴ  τῆς  σημερινῆς  Κυριακῆς  μᾶς  ὁμιλεῖ   περὶ   τῆς   ἀληθινῆς  προσευχῆς.  

            Διότι ὅλοι  οἱ  ἄνθρωποι, καὶ  σ’ὅποια  θρησκεία  καὶ   ἄν    ἀνήκουν- ἄν  καὶ  ἡ   πίστη μας  δὲν ἀνήκει  σὲ  καμμία  θρησκεία,  ἀλλὰ  εἶναι  Ἀποκάλυψη    τοῦ   Θεοῦ  ἐπὶ   τῆς  γῆς  ἀπὸ  τὸν   ἴδιο  τὸν   Θεάνθρωπο  Χριστό-  ἔχουμε  ἤ  πρέπει  νὰ  νοιώθουμε  τὴν   ἀνάγκη  τῆς  προσευχῆς.  Ὁ  Θεός,  ἄλλωστε,  ποὺ     ἔπλασε   τὸν   ἄνθρωπο   «κατ’ εἰκόνα  καὶ   καθ’ὁμοίωσιν» Αὐτοῦ, τοῦ   Θεοῦ,    θέλει   ἀπὸ     μας    νὰ    συνομιλοῦμε  μαζί Του  ὅπως  ἀκριβῶς  καὶ οἱ  πρωτόπλαστοι  συνομιλοῦσαν  μαζί Του  ἐνώπιος   ἐνωπίῳ·  θέλει  δηλαδὴ    νὰ     προσευχόμαστε  ὅλοι  μας  ἀληθινὰ  πρὸς  αὐτόν.   Δὲν  θέλει    ὅμως  ποτὲ      νὰ  προσευχόμαστε  ὅπως  οἱ  γραμματεῖς  καὶ  οἱ  φαρισαῖοι,  οἱ  ὁποῖοι  προσεύχονταν  μὲν  ἀλλὰ   ἡ   προσευχή  τους  μόνο    ὡς    αὐτολιβάνισμα   μποροῦσε  νὰ    λογισθεῖ,   καὶ   τίποτε   παραπάνω.

Διότι   ἡ  «προσευχὴ»  τῶν φαρισαίων  ἦταν παρόμοια  μὲ τὴ προσευχὴ     τοῦ φαρισαίου τῆς παραβολῆς τοῦ  Κυρίου μας·  ἦταν  προσευχὴ   ὑπεροπτικὴ καὶ ἐγκωμιαστικὴ τῶν ὑποτιθέμενων ἀρετῶν  του. Ὁ  φαρισαῖος,  ὅπως  λέει  τὸ  εὐαγγελικὸ  ἀνάγνωσμα, προσηύχετο «εἰς ἑαυτόν». (Λουκ.  18,11) Καμάρωνε  στὴ     προσευχή    του  γιὰ  τὶς  πολλὲς   νηστεῖες  καὶ   ἐλεημοσύνες    ποὺ    ἔκανε. 

            Ἄν  ὅμως  καὶ ἡ δική  μας    προσευχὴ  εἶναι  παρόμοια  μ’ αὐτὴ  τοῦ  φαρισαίου    τῆς  παραβολῆς τοῦ   Κυρίου   μας    οἱ   ἐκκοσμικευμένοι  χριστιανοὶ   τῆς ἐποχῆς μας ποτὲ  δὲν  θὰ  καταλάβουν  τὶ  ζητᾶ  ὁ Χριστὸς  ἀπὸ τοὺς  μαθητές  του.  Βλέπουμε ὅμως  σήμερα    πολλοὺς  «χριστιανοὺς» νὰ    εἶναι κυριευμένοι  ἀπὸ  μεγάλη     πνευματικὴ  κρίση  καὶ   νὰ μὴ    συνομιλοῦν  μὲ  τὸ   Θεό   μας   ὅπως  θέλει    Αὐτός.  Γιατὶ  οἱ  σύγχρονοι    ἄνθρωποι    δὲν  ζητοῦν  σήμερα  κατὰ  τὶς  «προσευχές»   τους     πνευματικοὺς ἀγῶνες κατὰ  τοὺς  ὁποίους  θὰ  παλεύουν  μὲ  τὸν διάβολο,    ἀλλὰ  βλέπουμε ἀνθρώπους  ποὺ  ζητοῦν  ὑλικὰ  ἀγαθά,   χωρὶς  νὰ  σκέφτονται  πὼς  ὅ,τι  μᾶς  χρειάζεται  γιὰ  τὴ συντήρησή μας  μᾶς  τὸ δίδει ἁπλόχερα   ἡ   Πρόνοια    τοῦ   Θεοῦ   μας.  

          Γι’ αὐτὸ  κι  ἐμεῖς      σήμερα, ποὺ  ζοῦμε  σὲ  μιὰ  ἐκκοσμικευμένη  ἐποχὴ  οὔτε  κἄν  προσπάθεια   δὲν  κάνουμε  γιὰ   νὰ  προσευχηθοῦμε  ἀληθινὰ  στὸ  Θεό.  Σήμερα ὅμως  ποὺ  εἶναι  ἀρχὴ  τοῦ   Τριωδίου  πρέπει   νὰ  καταλάβουμε  ὅτι  ἔχουμε  μεγαλύτερη  ἀνάγκη  τῆς  προσευχῆς.  Γι’ αὐτὸ  ἡ   προσευχή   μας  ἄς  γίνει      ἐντονώτερη οὕτως  ὥστε  τὸ  ἔλεος  τοῦ  Κυρίου  νὰ  ἔρθει  καὶ  σὲ  μᾶς.  Νὰ   μὴν  εἶναι  δηλαδὴ  ἡ    προσευχή  μας   ὑποκριτική,  ὅπως  τοῦ  φαρισαίου  τῆς  παραβολῆς, ἀλλὰ  ταπεινὴ   ὅπως  τοῦ  τελώνη. Ἔτσι  ἡ  προσευχή μας  θὰ  εἶναι  ἀληθινή.

          Δύο  ἄνθρωποι,   μᾶς  λέει ὁ Κύριος  σήμερα,    ἀνέβησαν,   στὸ  ἱερὸ  γιὰ  νὰ  προσευχηθοῦν· ὁ  ἕνας  ἦταν  φαρισαῖος, ἐνῶ    ὁ ἄλλος   ἦταν    τελώνης.  Καὶ  ὅπως   ὅλοι   ξέρουμε   μας  γνωρίζουμε   οἱ  Ἰουδαῖοι θεωροῦσα   τοὺς  φαρισαίους  ὡς  ἁγίους,  ἐνῶ  τοὺς  τελῶνες  ὡς  μεγάλους  ἁμαρτωλούς.  Γι’ αὐτὸ  καὶ     ὁ  φαρισαῖος  στὴ  λεγομένη  προσευχή  του    καυχόταν   γιὰ  τὶς  ἐλεημοσύνες  του,   τὶς  νηστεῖες  του    καὶ    ὅλα  τὰ  καλά  του ἔργα. Καυχόταν   δηλαδὴ  ὁ  φαρισαῖος   γιὰ  τὶς    ἀρετές   του σὰν  νὰ   ἦταν  δικές  του. Ὅλοι   γνωρίζουμε  ὅτι  ὁτιδήποτε  καλὸ  ἔχουμε  δὲν  εἶναι  δικό  μας,  ἀλλὰ  ὅτι  εἶναι  τοῦ  Θεοῦ  ποὺ  μᾶς  τὸ  ἔδωσε. Ἐμεῖς  μόνο    τὴν   ἁμαρτία  ἔχουμε  ὡς  δικό μας  ἔργο.    Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ  φαρισαῖος  ὅταν   κατέκρινε   τὸν  δίσμοιρο τελώνη,  ὁ  ὁποῖος  προσευχόταν  ταπεινὰ    σὲ κάποια  γωνία  τοῦ  Ναοῦ  ἔκανε  πολὺ  μεγάλη ἁμαρτία.

 Ἡ  προσευχὴ  ὅμως   τοῦ   τελώνη   δὲν εἶχε καμμία  σχέση  μὲ  αὐτὴ  τὴ  προσευχή,  ἤ  καλύτερα  τὴν  περιαυτολογία  τοῦ  φαρισαίου. Γιατὶ  ὁ τελώνης  ἕνα     ἔλεγε   μόνο: «ὁ Θεός,  ἰλάσθητί μοι τῷ  ἁμαρτωλῷ».   (Λουκ. 18,13)

Ἡ αὐτογνωσία καὶ ἡ  ταπεινοφροσύνη   τοῦ  τελώνη  ἀποδείκνυε  τὴν  ἀποφασιστικότητά  του  νὰ  ἀπεμπλακεῖ  ἀπὸ  τὴν   ἁμαρτωλὴ  ζωή  του.   Γι’ αὐτὸ  καὶ   ὁ   Κύριος, ὅπως  λέει  στὸ  τέλος  τῆς  παραβολῆς,  ἔφυγε  δικαιωμένος   ἀπὸ    τὸ   ναὸ  δικαιωμένος  μόνον   ὁ   τελώνης,   ἐνῶ    ὁ  φαρισαῖος  κατεκρίθη.

            Ἡ στάση   ὅμως  τοῦ    τελώνη  τῆς  παραβολῆς   κατὰ  τὴν προσευχή του εἶναι πολὺ  διδακτικὴ  γιὰ   ἐμᾶς,  ἀδελφοί   μου.   Διότι   ἡ  στάση  του  αὐτὴ  μᾶς  δίνει  νὰ καταλάβουμε  τὸ   σκοπὸ   τῆς   προσευχῆς  μας,   ἀφοῦ    κύριος   σκοπὸς  τῆς  προεσευχῆς  μας  εἶναι    νὰ    συναισθανθοῦμε ὅλοι   τὶς    ἀτέλειές  μας, ζητώντας  ἀπὸ  τὸ   Θεό   νὰ   μᾶς  σώσει  ἀπὸ   τὴν ἁμαρτία   μας.

          Τὰ  λόγια  τοῦ  τελώνη, ἐξάλλου,  «ὁ  Θεός, ἱλάσθητί  μοι   τῷ  ἁμαρτωλῷ»,   καθὼς   καὶ  ἡ   στάση του  πίσω καθόταν   ἀπὸ   μιὰ  κολώνα    τοῦ   ναοῦ,  καὶ  ἔτυπτε  ταπεινὰ   τὸ   στῆθος  του     δείχνει   ἕναν ἄνθρωπο  πολὺ   ταπεινό,   ὁ   ὁποῖος    ἀναγνώριζε  στὸν   ἑαυτό   του  πολλὰ     καὶ  μεγάλα  σφάλματα.    Γι’ αὐτὸ  καὶ  ὁ τελώνης  δὲν  προσευχόταν  ὅπως  ὁ φαρισαῖος, ὁ ὁποῖος  προσευχόταν    ἐνώπιον   ὅλων  τῶν   Ἰουδαίων,  ἀλλὰ    «μακρόθεν   ἐστώς»,   ζητοῦσε  ἀπὸ    τὸ   Θεὸ  νὰ   μᾶς   συγχωρήσει   ὅλες   τὶς ἁμαρτίες  του. Καὶ   ἐπειδὴ   ἡ   μετάνοιά   του   ἦταν  εἰλικρινὴς    εἰσακούσθηκε   ἡ   δέησίς    του ἀπὸ   τὸν Θεό.

          Ὁ   Θεὸς  βέβαια    δὲν  ἔχει  ἀνάγκη      τὶς  δικές  μας  προσευχές,  ἀφοῦ  γνωρίζει   τὶ  θέλουμε  πρὶν  νὰ    τοῦ  ζητήσουμε   ὅ,τιδήποτε.  Ἡ  προσευχή  μας  ὅμως  ἔχει    τὴν  ἔννοια    τῆς  συνομιλίας  μας    μὲ    τὸ    Θεό,  ζητώντας  ἀπ’ Αὐτὸν  ὅ,τι  ζητοῦσε  καὶ   ὁ   Δαβὶδ λέγοντας:  «τὸ ἔλεος  σου, Κύριε, καταδιώξει  με πάσαις ταῖς ἡμέραις τῆς ζωῆς  μου». Ὀφείλουμε  δηλαδὴ  νὰ  ζητοῦμε  κυρίως   ἀπὸ  τὸ   Θεὸ  νὰ  μᾶς   ὁδηγεῖ    στὴν ὁδὸ  τῆς    ἐνάρετης   ζωῆς  οὕτως  ὥστε  νὰ  μὴ  βαδίζουμε       στὰ   καλντερίμια   τῆς   ἁμαρτίας.  Ἄς   εἶναι  ἡ  ζωή μας   ὅπως    τὴ   θέλει    ὁ   Χριστὸς  γιὰ  νὰ  εἶναι  καὶ ὁ Χριστὸς  σύμμαχός  μας   στὸν   ἀγῶνα  κατὰ  τῆς   ἁμαρτίας.

          Ὁ  τελώνης  τῆς  σημερινῆς εὐαγγελικῆς  περικοπῆς  μᾶς  κάνει  σήμερα  ἕνα   πολὺ  μεγάλο μάθημα·   τὸ   μάθημα    περὶ   μετανοίας.    Τὸ  εὐαγγέλιο  ὅμως    μᾶς   ὁμιλεῖ  σήμερα  καὶ  περὶ    ταπεινοφροσύνης, ἐπιδεικνύοντάς  μας  τὴν  ταπείνωση   τοῦ  τελώνη.

            Ἡ  προσευχή,   ὅμως,  γιὰ  νὰ  εἶναι   σωστὴ  καὶ  ταπεινὴ   χρειάζεται  ἀπὸ  μᾶς  νὰ  ἀγωνιστοῦμε  κατὰ   τοῦ  κακοῦ  καὶ  τοῦ  πονηροῦ.  Διότι    ὁ  διάβολος πολεμᾶ  τοὺς  χριστιανοὺς   ποὺ      προσεύχωνται  σωστά.  Ρώτησαν   κάποτε   τὸν       ἀββᾶ   Ἀγάθωνα  μερικοὶ   ἀσκητὲς    ὑποτακτικοί   του:   ποιὸ  εἶναι, πάτερ,   τὸ  δυσκολότερο   ἔργο   στὸ  Χριστιανισμό;   Καὶ ὁ  ἀββᾶ  Ἀγάθων  ἀπάντησε  εὐθαρσῶς  στοὺς ὑποτακτικούς  του ὅτι  δυσκολότερο  ἔργο τῶν  μοναχῶν  εἶναι     τὸ ἔργο  τῆς προσευχῆς.  Διότι  τὸ  ἔργο    τῆς  προσευχῆς  εἶναι  πράγματι  μισητὸ  ἀπὸ  τὸν   σατανᾶ.  

            Καὶ  ὅταν   πιστεύουμε,  ἀδελφοί    μου,  πραγματικὰ        στὸ   Χριστὸ   ἔχουμε  καὶ   τὴ   δύναμή  Του  ἡ  ὁποία  μᾶς  ὁδηγεῖ  στὴ   χαρὰ  τοῦ  Χριστοῦ, ἀλλὰ  καὶ  πρὸς      τὴν  ἀληθινὴ   εὐτυχία  μας.   Γιὰ  νὰ  εἔχουμε ὅμως  ταὸ  Χριστὸ  σύμμαχό μας  πρέπει  κι ἐμεῖς  νὰ  κάνουμε  αὐτοκριτική,  ὅπως  ὁ τελώνης, ὁ ὁποῖος    καταδίκαζε  τὰ  σφάλματά  του. Καὶ ὄχι  νὰ  καυχόμαστε    γιὰ   τὴν  σωματική  ὀμορφιά  μας,  οὔτε  γιὰ  τὶς  δῆθεν    ἀρετές  μας    οἱ   ὁποῖες   ἀρετὲς  πρέπει  νὰ   στολίζουν   τὶς  ψυχές  μας.

          Ἄν   ὁ  τελώνης  ἔτυπτε  τὸ   στῆθος   του πρέπει  νὰ  καταλάβουμε  ὅτι  ἀπὸ    τὸ  στῆθος  βγαίνουν  ὅλων  τῶν  εἰδῶν  οἱ  ἀτιμίες  καὶ οἱ πονηρὲς  σκέψεις. Ὁ   τελώνης  τοῦ  εὐαγγελίου  καταλάβαινε    πὼς  ἡ ἁμαρτία    τὸν  ὁδηγοῦσε  στὴν καταστροφή.  Γι’ αὐτὸ   ζητοῦσε  ἀπὸ  τὸ   Θεὸ  νὰ   τὸν  συγχωρήσει.  Ὁ  τελώνης  ὅμως    συναισθάνονταν  τὴν   ἁμαρτωλότητά  του,   καὶ    δὲν   ἤθελε   οὔτε    τὰ  μάτια  του  νὰ  σηκώσει   στὸν   οὐρανό,    διότι   ἤξερε   ὅτι   στὸν οὐρανὸ  βρισκόταν    ὁ   Θεός    μας. 

          Αὐτὸς   εἶναι  καὶ ὁ λόγος  ποὺ  λέμε  πρὶν ἀρχίσουμε  τὴν   Θεία   Λειτουργία: «ἐν   τῷ Ναῷ ἐστῶτες  τῆς   δόξης  Σου,  ἐν οὐρανῷ ἐστάναι νομίζομεν».  Διότι    ἡ  Ἁγία   Τράπεζα  εἶναι  ὁ  τόπος   ὅπου  ἐτάφη  ὁ Κύριός  μας.

            Ἀδελφοί  μου!  Ἡ  ἀληθὴς  καὶ  ταπεινὴ   προσευχὴ τοῦ  τελώνη  εἶναι   μιὰ  προσευχὴ ἡ ὁποία  πολεμᾶ    τὸ  διάβολο   καὶ   τὰ    τεχνάσματά  του. Ἡ  προσευχὴ  μᾶς   ἀπαλλάσσει  ἐπίσης     ἀπὸ   τὴν  ἀκηδία   ἤ   τεμπελιὰ  τῆς  ψυχῆς   μας.    Ποτὲ  δὲν  πρέπει    νὰ   θεωροῦμε   τὴν  προσευχὴ   ὡς  πάρεργο  γιατὶ    ἡ   προσευχὴ    εἶναι  ἡ ἀναπνοὴ   τῶν  ψυχῶν  μας.   Γι’ αὐτὸ  ὀφείλουμε νὰ  προσευχώμαστε    συνεχῶς,  καὶ  σὲ    ὅλες  τὶς  περιστάσεις  τῆς  ζωῆς   μας,  εἴτε  εὐχάριστες  εἶναι  αὐτὲς  εἴτε  δυσάρεστες.  Οὔτε, πάλι,  νὰ ντρεπώμαστε νὰ  κάνουμε  τὴν προσευχή μας  στὸ  σπίτι  μας  ἤ  ὅπου  ἀλλοῦ  βρισκόμαστε.  Διότι   ὁ   Χριστός  μας    πέθανε    ἐπὶ   τοῦ   σταυροῦ  χάριν ἡμῶν καὶ  ὄχι ὅτι  ἦταν ὑποχρεωμένος  νὰ  πεθάνει.  Ἄς  εὐχηθοῦμε  ἡ προσευχή  μας  νὰ  εἶναι  ταπεινὴ  καὶ ὄχι ὑπερήφανη.   Ἀμήν!