Ο Όσιος Σάββας ο Ηγιασμένος

Ο Άγιος Σάββας ο ηγιασμένος εγεννήθη το έτος 439 από ευσεβείς και πλουσίους γονείς εις  την πόλιν Μουταλάσκην της Καππαδοκίας. Ο πατήρ του, στρατιωτικός εις το επάγγελμα, ηναγκάσθη να μεταβή μετά της συζύγου του Σοφίας, εις τηνΑλεξάνδρειαν δια  υπηρεσιακούς λόγους, αναθέτοντας την ανατροφήν του μικρού Σάββα ο οποίος ήταν μόλις πέντε ετών εις τον συγγενή του Ερμία. Μετά από λίγο χρονικό διάστημα, δυσαρεστηθείς ο Σάββας από την συμπεριφοράν της συζύγου του θείου του  και από την επακολουθήσασανδιαμάχην μεταξύ των θείων του, Ερμίου και Γρηγορίου, δια την ανατροφήν του και την διαχείρισιν της περιουσίας των γονέων του, περιφρόνησε τον κόσμο και εις ηλικίαν οκτώ ετών ενετάγη εις μοναστήριον που έφερε το όνομα Φλαβιαναί. Εκεί επεδόθη εις την εκμάθησιν του ψαλτηρίου και των μοναχικών υποχρεώσεων και αφ᾿ ετέρου εις την άσκησιν των θεοειδών αρετών και  διέπρεψεν εις την εγκράτειαν την σωματικήνκακοπάθειαν, την ταπεινοφροσύνην και την υπακοήν. Ανεδείχθη ανώτερος όλων των συμμοναστών του, πάνω από 65 τον αριθμόν. Θέλοντας ο Θεός να προμηνύση την αγιότητα εις την οποία θα έφθανε, τον χαρίτωσε με ακράδαντον και θαυματουργόνπίστιν. Κάποτε εισήλθεν εις αναμμένονφούρνον, αφού οπλίσθηκε με το σημείον του Σταυρού  έκβαλε, σώος  και αβλαβής, τα ενδύματα τα οποία ο αρτοποιός είχε λησμονήσει.
Έχοντας συμπληρώσει εις τον χώρον των Φλαβιανών δέκα  έτη  αγώνων, εζήτησε  την ευλογίαν του Ηγουμένου, ναμεταβή οριστικώς εις την Αγίαν Πόλιν της Ιερουσαλήμ, αφού  επιθυμούσε να ανεβαίνη διαρκώς από δόξαν εις δόξαν, ησυχάζοντας εις την έρημο. Ο Ηγούμενος του παρείχε την άδειαν έπειτα από θεϊκήνοπτασίαν, και έτσι ο Σάββας, εις ηλικία δεκαοκτώ  ετών, έφθασεν εις τα Ιεροσόλυμα  και  φιλοξενήθηκε εις την Μονήν του Αγίου Πασσαρίωνος, όπου και διέμεινε τον χειμώνα του έτους 456 προς 457. Παρά τας προτροπάς του  ΑρχιμανδρίτουΕλπιδίου και  άλλων αδελφών να παραμείνη μαζί τους, ο Σάββας είχε διαρκώς εις το μυαλό του να συναριθμηθή με τους αναχωρητάς, οι οποίοι ασκούντο υπό την εποπτεία του θαυματουργού Ευθυμίου του Μεγάλου, δι᾿ αυτό έλαβε την ευλογίαν του Ελπιδίου και πήγε να συναντήση τον Μέγαν Ευθύμιο.
Ο Ευθύμιος αρνήθηκε να κρατήση τον Σάββαν εις την Λαύρα του, αντιθέτως  τον  έστειλε εις την Μονήν του  Αββά   Θεοκτίστου, λέγοντάς του να φροντίζη τον Σάββα, διότι αυτός θα διέπρεπε εις την μοναστικήνζωήν. Αυτό  το  έκανε ο  Μέγας Ευθύμιος, δια να δώση το παράδειγμα στον Σάββα να μην δέχεται νέους αγενείους, όταν θα ίδρυε την δικήν του Λαύραν και  θα γινόταν νομοθέτης και  αρχηγός όλων των αναχωρητών από την Παλαιστίνην. Ο νεαρός Σάββας εδέχθη την οδηγίαν του Μεγάλου Ευθυμίου ως θέλημα Θεού και υπακούοντας τον Αββά Θεόκτιστο ενίσχυσε τους προτέρους αγώνας του με την νηστείαν, την αγρυπνίαν, την ταπεινοφροσύνην και την υπακοήν προσθέτοντας την αγάπην και την επιτηδειότητανεις τας εκκλησιαστικάς ακολουθίας, την αποδοτικωτάτηνδιακονίαν και εξυπηρέτησιν των υπολοίπων μοναχών, γενικώς  δηλαδή  τελείως άψογηνδιαγωγήν.

Εις τοιαύτην θαυμαστήνπολιτείαν διέμεινε ο Άγιος Σάββας δέκα έτη, μέχρι τον θάνατον του Αγίου Θεοκτίστου και ακόμα δύο, μέχρι την κοίμησιν του διαδόχου του Θεοκτίστου Μάριδος. Από τον νέον ΗγούμενονΛογγίνον, ο Άγιος ζήτησε να του επιτρέψη την ησυχαστικήνζωήν έχοντας ο Λογγίνος εις το μυαλό του την υψηλοτάτη αρετή  του  Σάββα, έχοντας λάβει  και  την γνώμην του Μεγάλου Ευθυμίου, του την επέτρεψε. Από  τότε και δια πέντε έτη ο Άγιος Σάββας διέμενε τας πέντε ημέρας της εβδομάδος νήστις εις ένα σπήλαιον νότια της Μονής, εις το οποίο προσευχόταν και εργαζόταν και μόνον τα Σάββατα και τας Κυριακάς  επέστρεφε στην Μονήν, για να μεταφέρη τα  εργόχειρά του και  να λάβη μέρος εις τας κοινάςπροσευχάς. Καθ᾿ όλην την διάρκειαν της  Τεσσαρακοστής, ο Άγιος Σάββας διέμενε με τον Μέγαν Ευθύμιον και τον μακάριονΔομετιανόν, μαθητήν εκείνου, εις την πανέρημον του Ῥουβά, μεταξύ του Χειμάρρου των Κέδρων και της Νεκράς Θαλάσσης, με νηστείαν, ολιγοποσίαν, προσευχήν και αγρυπνίαν. Την συνήθειαν αυτήν διετήρησε  ο  Άγιος  και  κατά τα μετέπειτα έτη. Στις 20 Ιανουαρίου του 473 ο μέγας πατήρ ημών Ευθύμιος κοιμήθηκε οσιακώς εν ειρήνη.
Τότε  ο  Άγιος Σάββας, κατά το τριακοστό  πέμπτο έτος της  ηλικίας του, δεν θέλησε να επιστρέψη στο Κοινόβιο, αλλά  κατευθύνθηκε προς τας ανατολικάς ερήμους Ῥουβά και Κουτυλά, την ίδια περίοδον κατά την οποίαν ο Άγιος Γεράσιμος ο Ιορδανίτης έλαμπε εις την έρημον του Ιορδάνου. Εις τας ερήμους αυτάς συνεδέθη πνευματικώς με τον Άγιο Θεοδόσιον τον Κοινοβιάρχην μέσω του  μοναχού  Άνθου, όπου διέμεινεν ο Άγιος Σάββας τέσσερα έτη. Τότε κέρδισε την κατά των δαιμόνων και των θηρίων πλήρηναφοβίαν, αλλά  και  τον σεβασμόν  των βαρβάρων, χάριν εις την πίστιν εις τον Θεόν και την αρετήν του. Μετά από αυτά προσετάχθη από άγγελον πάνω εις το όρος της Ευδοκίας, μετώκησε εις την ανατολική πλευρά του χειμάρρου των Κέδρων, εις το σπήλαιον το οποίον έως σήμερα δείκνυται ως το σπήλαιον του Αγίου Σάββα, έναντι της Λαύρας. Πέντε χρόνια μετά  ήρχισαν  νασυναθρίζονται κοντά του ερημίται και  αναχωρηταί, έως εβδομήκοντα τον αριθμόν, άνδρες ουράνιοι και  χαριτοφόροι, οι οποίοι απετέλεσαν και την πρώτηνσυνοδείαν της Λαύρας το έτος 483. Μετά την πρώτηνοργάνωσιν της Λαύρας και  την ανάβλυσιν αγιάσματος θαυματουργικώς μετά από προσευχήν του Αγίου, ο Άγιος Σάββας είδε εις την δυτικήνόχθην, απέναντι του  σπηλαίου του, να υψώνεται εις  τον ουρανόνστύλος πύρινος. Αφού  ερεύνησε τον τόπον του θαύματος την επομένη μέρα, βρήκε το Θεόκτιστο σπήλαιον, το οποίο είχε κατάλληληνμορφήν για να γίνη ναός. Αυτόν κατέστησε κέντρο της Λαύρας  ο Άγιος Σάββας, οργανώνοντας και τας υπολοίπους υπηρεσίας. Η συνοδεία του έφτανε τότε τους εκατόνπεντήκοντα μοναχούς.

Θα ήταν όμως αδύνατο να μην ενταθούν οι πειρασμοί  και  τα σκάνδαλα του διαβόλου, εναντίον ενός τόσου θεικού σχεδίου. Ο Άγιος Σάββας υπέστη  την περιφρόνησιν και  την συκοφαντίαν εκ μέρους των δικών του μοναχών, οι οποίοι εζήτησαν από τον Πατριάρχη Σαλλούστιον την αντικατάστασίν του εις την  ηγουμενία. Ο Πατριάρχης Σαλλούστιος αντί αυτού γνωρίζοντας την αγιότητα του Σάββα, τον εχειροτόνησεπρεσβύτερον, και ανακαίνισε την Θεόκτιστη Εκκλησία την δωδεκάτην Δεκεμβρίου του  491.

Η επί  γης ουράνια πολιτεία του  Αγίου Σάββα συνεχιζόταν: η προσέλευ-ση μοναχών, και ιδιαιτέρως Αρμενίων, αυξανόταν  όπως επίσης και  τα θαύματα    του  Αγίου, ο  οποίος κατά  τηνΜεγάλη Τεσσαρακοστήν  ζούσε  υπεράνθρωπα  εις  την πανέρημονζωήν. ΕιςτηνΛαύραπροσήλθεοοσιώτατοςΙωάννης, επίσκοποςΚολωνίας, ωςαπλόςμοναχός, οοποίοςαργότερακατέστηπεριβόητοςδιατηναρετήντου. Το 492 ο ΆγιοςΣάββαςήλθεστοφρούριοτουΚαστελλίου, ειςτηνέρημοβορειοανατολικάτηςΛαύραςκαι, αφούεξεδίωξετουςδαίμοναςοιοποίοιυπήρχανεκεί, οικοδόμησεκοινόβιονκαιτοποθέτησεμοναστικήναδελφότητα. Μετά απόλίγονκαιρόνοΠατριάρχηςΣαλλούσιοςανέδειξετονμενΣάββα άρχοντακαινομοθέτηνόλωντωναναχωρητώνκαικελλιωτών, πουυπαγότανειςτηνΑγίαΠόλιν, τονδεΘεοδόσιοντονΚοινοβιάρχηναρχηγόνκαιαρχιμανδρίτηνόλωντωνκοινοβίων. ΔιααυτόοΆγιοςΣάββαςέλεγεχαριέντωςπροςτονΆγιονΘεοδόσιονότιοίδιοςήταν «ηγούμενοςηγουμένων», ενώοΘεοδόσιος «ηγούμενοςπαιδίων», δηλαδήαρχαρίων.
Τοέτος 494 ήρχισανκαιαιεργασίαιανοικοδομήσεωςτηςΜεγάληςΕκκλησίαςτηςΘεοτόκου, της οποίαςέγιναναρκετά έτη αργότερα, την 1ηΙουλίουτου 501, διότιοΘεόκτιστοςΝαόςκαιομικρόςευκτήριοςοίκοςδενεπαρκούσανδιαταςλατρευτικάςανάγκαςτηςΛαύρας.

Ωστόσο οι μαθηταί, οι οποίοι προ  ολίγων ετών είχαν κατηγορήσει τον  Άγιο, εστασίασαν και πάλιν εις τέτοιον βαθμόν ώστε να αναγκασθή  ο   Άγιος Σάββας, και να μην τους ενοχλήσηπερισσότερον, να αποχωρήση από την Λαύραν. Ηαπουσίατουδιήρκεσεπέντεέτη (503-508), κατάταοποίασυνέστησεδύονέακοινόβιαειςταΓάδαρακαιειςτηνΝικόπολιν, ειςτόπουςόπουπροσήρχοντοπροςαυτόνπιστοί, διανα μονάσουνκοντάτου. ΤελικώςηαποκατάστασίςτουειςτηνθέσιντουΗγουμένουείχεσαναποτέλεσματηνφυγήντωνστασιαστώναπότηνΜεγίστηνκαιτηνεγκαταβίωσίντωνειςτηνΝέανΛαύραν·καιόμωςοανεξίκακος ΆγιοςκαιεκείτουςβοήθησενακτίσουνκαιναδιοργανώσουντηνΛαύρατωνεγκαθιστώνταςειςαυτούςηγούμενοντοναγιώτατονΙωάννη.
ΤαεπόμεναέτηοΆγιοςεπεδόθηειςτηνκαλλιέργειατωνπνευματικώντουτέκνων. ΣυνέστησεμέχριτηνστιγμήντουθανάτουτουάλλαςδύοΛαύρας, αυτήντου Επταστόμου (512) καιαυτήτου Ιερεμίου (531) αλλάκαιάλλαδύοκοινόβια, τοτουΣπηλαίου (509) καιτοτουΣχολαρίου (512). Τηντελευταίανεικοσαετίατηςζωήςτουελάμπρυνανκαιάλλαιθαυμασταίπράξειςαιοποίαιείχαντεράστιασημασίαδιατηνεκκλησιαστικήνκαιτηνπαγκόσμιανιστορίαν. ΥπότηνπίεσιντωνμεθοδεύσεωντουμονοφυσίτουαυτοκράτοραΑναστασίου (491-518) καιτωνπρωτοστατώντουΜονοφυσιτισμού  «Ακεφάλων» Σευήρου, ΦιλοξένουκαιΣωτηρίχουαιΟρθόδοξοιΕκκλησίαιτηςΑνατολήςπεριήρχοντοσταδιακώςειςταχέριαμονοφυσιτώνεπισκόπων. ΟΆγιοςΣάββαςμετάαπόπαρακίνησιντου ΟρθοδόξουΠατριάρχουΙεροσολύμωνΗλία (494-516) μετέβηειςτηνΚωνσταντινούπολιντο 512 όπουκατόρθωσεμετηνφήμηνκαιτηναγιότητάτουναπείσητοναυτοκράτορανααναστείλητηνεξορίατουΗλία. ΌταντοεπόμενοέτοςηεκτόπισιςτουΟρθοδόξουΠατριάρχουετέθη υπότου αυτοκράτοροςεις εφαρμογή, οΆγιοςΣάββαςσυγκέντρωσε ειςτα Ιεροσόλυμα όλουςτουςμοναχούςτηςερήμου, διαναπροφυλάξητονΗλία, καιαναθεμάτισετουςαιρετικούςαπεσταλμένουςτουαυτοκράτορος. Παρόμοιακινητοποίησινεφήρμοσετρίαέτη αργότερα, το 516, διαναστηρίξηειςτηνΟρθοδοξίαντοννέονΠατριάρχηνΙεροσολύμων, ΙωάννηντονΓ´ (516-524) βοηθούμενοςαπότονΆγιονΘεοδόσιοντονΚοινοβιάρχην. ΗκινητοποίησιςαυτήδιεφύλαξετηνΕκκλησίαντωνΙεροσολύμωνειςτηνορθήνπίστιν, τηνστιγμήν κατάτηνοποίαναιΕκκλησίαιΚωνσταντινουπόλεως, ΑλεξανδρείαςκαιΑντιοχείαςείχονπεριέλθειειςμονοφυσίταςΠατριάρχας. ΎστερααπόλίγοηΟρθοδοξίααποκατεστάθηπλήρως.

Η  δευτέρα μετάβασις του Αγίου Σάββα εις την βασιλεύουσα έλαβεχώρα 

περίπου είκοσι  έτη  μετά την πρώτην το 530, όταν ο  Άγιος ήτοενενήκοντα ετών.  ΟΆγιοςπέτυχεεκείτηναπαλλαγήντηςΠαλαιστίνης απότασκληράμέτρα, ταοποίαοαυτοκράτωρ Ιουστινιανόςήθελεναεπιβάλη, συνεπείατωνταραχών, ταςοποίαςείχεπροκαλέσειηεξέγερσιςΣαμαρειτώνκαιΙουδαίων (529). ΟΆγιοςπαρότρυνεακόμητονευσεβήβασιλέα, οοποίοςείχεαντιληφθείοίδιοςμεοπτασίατηναγιότητατουΣάββα, ναπροβή ειςτηνδίωξιν τωναιρέσεωντουΑρείου, ΝεστορίουκαιΩριγένουςκαιειςτακοινωφελήέργαειςτηνΠαλαιστίνη, έναντιτωνοποίωνθααπεκόμιζεεπέκτασιντηςαυτοκρατορίαςειςτηνΑφρικήνκαὶΙταλίαν. ΠράγματιηευλογίακαιηπροφητείααυτήτουΑγίουΣάββαεξεπληρώθη. ΑινίκαιτωνστρατηγώνΒελισσαρίουκαιΝαρσήέφερανκαιπάλινταδυτικάτμήματατηςΑυτοκρατορίαςυπότουαυτοκράτοροςτηςΠόλεως. ΤοιαύτηήτοηπροφητικήχάριςτουΑγίουΣάββα. ΠόσαεκτωνθαυμάτωντουΑγίουμπορεί κάποιοςναδιηγηθήκαιποιοννα θαυμάσηπρώτον!

Ηχάριςτουέφτασεκαιέωςότουναλύση μετηνπροσευχήντουπενταετήανομβρίασταΙεροσόλυμα, τηνοποία είχεπροκαλέσειη άδικοςεκτόπισιςτουΠατριάρχουΗλιούκαιηεξαιτίαςαυτούοργήΘεούτοέτος 520. ΌμωςηεπιστροφήτουαπότηνΒασιλεύουσασήμαινεκαιτηναρχήντουτέλουςτηςεπιγείουπολιτείαςτου. Ο Όσιος Σάββας ο  Ηγιασμένος  αναπαύθηκε εκ των κόπων του την 5ην Δεκεμβρίου του 532 μ.Χ. Είχε ζήσει εις το Κοινόβιον των Φλαβιανών δέκα έτη, έως του 18ου έτους της ηλικίας του, δεκαεπτά έτη εις το κοινόβιο του Αγίου Θεοκτίστου εις την Παλαιστίνη και πεντήκοντα εννέα έτη εις την έρημον και στην ΜεγίστηνΛαύραν. Το έτος 547 το τίμιον λείψανόν του ευρέθη εντός του μνήματος, σώον καιαδιάλυτον, μεταφέρθηκε δε εις τηνΚωνσταντινούπολιν πολλούς  αιώνας αργότερα και από εκεί από τους Σταυροφόρους εις την Βενετία  το 1204. Το 1965 επιστράφηκε οριστικώς εις τη Μεγίστη Λαύρα. Η πρωτοφανής απήχησις της ζωής του στους πιστούς είχε ως ἀποτέλεσμα την συγγραφήν του Βίου του από τον Κύριλλο τον Σκυθοπολίτη  το έτος 557. Εφ᾿ όσον κατάτους  αψευδείς  λόγους του  Κυρίου ημών Ἰησού Χριστού  το ποιόν των ανθρώπων γνωρίζεται από τους καρπούς των κόπων τους. Η περαιτέρω πορεία της Ιεράς και Μεγίστης Λαύρας του Οσίου Σάββα αποτελεί καρπόν της θεϊκής αρετής του Αγίου  και απόδειξις  της δόξης  και παρρησίας της οποίας βρήκε πλησίον του Θεού, δια των οποίων σώζει μέχρι σήμερα το κυριώτερονμοναστικόν καθίδρυμα της ερήμου της Ιουδαίας. Αληθινά προκαλούν τον θαυμασμόν τα απειράριθμα  θαύματα του   Οσίου  αλλά  και  η  απήχησις  της  μοναστικής  ζωής της  Λαύρας του, η οποία αποτέλεσε πρότυπο και καθοριστικό παράγοντα εις την διαμόρφωσιν της μοναστικής ζωής και της λατρευτικής τάξεως της Εκκλησίας ανά την Οικουμένη, εκτός των οποίων προσέφερε πλήθος Αγίων ανδρών γνωστών και αγνώστων, ανάμεσα εις τους οποίους διαλάμπει ιδιαιτέρως ο μέγιστος Θεολόγος του 8ου αιώνα ο Άγιος Ιωάννης  ο Δαμασκηνός. Η τιμή του Αγίου Σάββαδιαδόθηκε τάχιστα  από την Ρώμη  έως και την Γεωργίαν του Καυκάσου. Οιδιάδοχοί του εις την ηγουμενία ανέδειξαν την Λαύρανπροπύργιον της Ορθοδοξίας εις την Παλαιστίνη κατά του Ωριγενισμού, Μονοθελητισμού, Εικονομαχίας και Παπισμού με πανορθόδοξονεμβέλειαν. Μετά τους μέσους χρόνους η Λαύρα ανεδείχθη παιδευτήριον της  Αγιοταφιτικής  Αδελφότητας, τα μέλη της οποίας έπαιρναν από την Λαύρανπροπαίδειαν της μοναχικής πολιτείας και πείρα των Εκκλησιαστικών πραγμάτων. Όλα αυτά οφείλονται εις την πρεσβείαν και το παράδειγμα του Αγίου Σάββα: «Λαμπρά του πεφωτισμένου πατρός ημών Σάββα τα θεία χαρίσματα· η μεν γαρ πολιτεία ένδοξος, ο δε βίος ενάρετος  και η πίστις  Ορθόδοξος. Και τούτο  μεν εκ μέρους  ήδη  δια  των  ειρημένων  απεδείχθη».

Απολυτίκιον. Ήχος α’. Της ερήμου πολίτης.          
Των  Οσίων  ακρότης και  Αγγέλοις  εφάμιλλος, ως  ηγιασμένος εδείχθης, εκ παιδός Σάββα Όσιε· ουράνιον γαρ βίονυπελθών, προς ένθεονζωήνχειραγωγείς, δια λόγου τε και πράξεως αληθούς, τους πίστειεκβοώντάς σοι· δόξα τω δεδωκότι σοι ισχύν, δόξα τω σεστεφανώσαντι, δόξα τω ενεργούντι  δια σου, πάσιν  ιάματα.

Κοντάκιον. Ήχος πλ. δ’. Τη  υπερμάχω.

Ως από βρέφους τω Θεώ  θυσία άμωμος

Προσενεχθείς δι’ αρετής, Σάββα μακάριε

Τω σε πριν γεννηθήναιεπισταμένω

Εχρημάτισας  Οσίων εγκαλλώπισμα

Πολιστής τε της ερήμου αξιέπαινος·   
Διο κράζω σοι, χαίροις Πάτερ αοίδιμε.

Μεγαλυνάριον.
Ώφθηςυποτύπωσιςκαι κανών, θεοφόρε Σάββα, ως του Πνεύματος θησαυρός, οσίων πατέρων, ῥυθμίζων και ιθύνων, προς κλήρον αφθαρσίας, τους πειθομένους σοι.