Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ο Θαυματουργός Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης

Δεινός θεολόγος και διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος ο Γρηγόριος. Δεν γνωρίζουμε  το  χρόνο και  τον  τόπο  της  γέννησής του.  Ο Σ. Ευστρατιάδης  όμως, στο αγιολόγιό του, αναφέρει ότι ο Άγιος Γρηγόριος γεννήθηκε το 1296 στην Κωνσταντινούπολη, από τον Κωνσταντίνο τον Συγκλητικό και την ευσεβεστάτη Καλλονή). Ξέρουμε όμως, ότι κατά το πρώτο μισό του 14^ου αιώνα ήταν στην αυτοκρατορική αυλή της Κωνσταντινούπολης, απ’ όπου  και  αποσύρθηκε στο  Άγιον Όρος χάρη ησυχότερης ζωής, και αφιερώθηκε στην ηθική του τελειοποίηση και σε διάφορες μελέτες. Όταν όμως ξέσπασε η περίφημη διχόνοια για τους αγιορείτες Ησυχαστές, κατά των οποίων επετέθη ο μοναχός  Βαρλαάμ ο  Καλαβρίας, ο Γρηγόριος πήγε στη Θεσσαλονίκη και αναδείχτηκε ο ορθόδοξος ηγέτης στην μεγάλη εκείνη θεολογική πάλη. Το ζητούμενο της πάλης αυτής ήταν κυρίως το μεθεκτικόν ή αμέθεκτον της θείας ουσίας. Ο Γρηγόριος, οπλισμένος με μεγάλη πολυμάθεια και ισχυρή  κριτική  για  θέματα  αγίων  Γραφών, διέκρινε μεταξύ θείας  ουσίας  αμεθέκτου  και θείας ενεργείας μεθεκτής. Και αυτό το  στήριξε  σύμφωνα  με  το  πνεύμα  των  Πατέρων και η  Εκκλησία  επικύρωσε  την  ερμηνεία του  με τέσσερις Συνόδους.  Στην τελευταία,  που έγινε στην Κωνσταντινούπολη το 1351, ήταν και ο  ίδιος  ο  Παλαμάς.  Αλλά ο  Γρηγόριος έγραψε  πολλά  και  διάφορα  θεολογικά  έργα, περίπου  60.

Αργότερα ο Πατριάρχης  Ισίδωρος,  τον  εξέλεξε  αρχικά  επίσκοπο  Θεσσαλονίκης. Λόγω όμως των τότε ζητημάτων, αποχώρησε πρόσκαιρα στη  Λήμνο.  Αλλά   κατόπιν  ανέλαβε τα καθήκοντά του.           
Πέθανε το  1360  και  τιμήθηκε  αμέσως  σαν  Άγιος. Ο  Πατριάρχης  Φιλόθεος, έγραψε το 1376  εγκωμιαστικό λόγο  στο Γρηγόριο  Παλαμά, μαζί και ακολουθία. Και όρισε  την εκκλησιαστική  μνήμη  του  στη  Β’  Κυριακή  της  Μ. Τεσσαρακοστής.

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος πλ. δ’.

Ὀρθοδοξίας ὁ φωστήρ, Ἐκκλησίας τὸ στήριγμα καὶ διδάσκαλε, τῶν Μοναστῶν ἡ καλλονή, τῶν θεολόγων ὑπέρμαχος ἀπροσμάχητος, Γρηγόριε θαυματουργέ, Θεσσαλονίκης τὸ καύχημα, κῆρυξ τῆς χάριτος, ἱκέτευε διὰ παντός, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

Ἕτερον Ἀπολυτίκιον. Ἦχος πλ. α’. Τὸν συνάναρχον Λόγον.   
Τὸ πολύφωνον στόμα τῆς θείας χάριτος, τῶν Ὀρθοδόξων δογμάτων τὴν ἀληθῆ θησαυρόν, ἀνυμνοῦμέν σε πιστῶς Πάτερ Γρηγόριε· τῆς Ἐκκλησίας γὰρ φωστήρ, ἀνεδείχθης φαεινός, καὶ κλέος Θεσσαλονίκης· ἥτις ἐν σοὶ καυχωμένη, λαμπρῶς γεραίρει τοὺς ἀγῶνάς σου.

Κοντάκιον. Ἦχος πλ. δ’. Τῇ ὑπερμάχῳ.

Τὸ τῆς σοφίας ἱερὸν καὶ θεῖον ὄργανον

Θεολογίας τὴν λαμπρὰν συμφώνως σάλπιγγα

Ἀνυμνοῦμέν σε Γρηγόριε θεορρῆμον.

Ἀλλ’ ὡς νοῦς νοΐ τῷ πρώτῳ παριστάμενος,

Πρὸς αὐτὸν τὸν νοῦν ἡμῶν Πάτερ ὁδήγησον,

Ἵνα κράζωμεν, χαῖρε κῆρυξ τῆς χάριτος.

Ἔτερον Κοντάκιον. Ἦχος δ’. Ὁ ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ. 
Θεσσαλονίκη ἡ περίβλεπτος πόλις, τὴν σὴν ἁγίαν ἑορτάζουσα μνήμην, πρὸς εὐφροσύνην συγκαλεῖται ἅπαντας· ταύτης ποιμενάρχης γάρ, θεοφόρος ἐδείχθης, καὶ σοφὸς διδάσκαλος, Ἐκκλησίας ἁπάσης· χαριστηρίους ὅθεν σοι ᾠδάς, ᾄδομεν πάντες, Γρηγόριε μέγιστε.

Μεγαλυνάριον.
Χαίροις Ἐκκλησίας λαμπρὸς φωστήρ, καὶ Θεσσαλονίκης, ποιμενάρχης θεοειδής· χαίροις τοῦ ἀκτίστου, φωτὸς ὄργανον θεῖον, καὶ θεολόγων στόμα, Πάτερ Γρηγόριε.