Σύναξις Υπεραγίας Θεοτόκου του «Άξιόν Εστιν» εν Αγίω Όρει

Η  ιερή εικόνα της Παναγίας του «Άξιόν Εστιν»  φυλάσσεται  στο  ναό  του Πρωτάτου του  Αγίου  Όρους, στις  Καρυές. Ο  ναός  αυτός  εκτίσθηκε  το 843 μ.Χ., μεγάλωσε από τον Όσιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη και αγιογραφήθηκε κατά τον 13^ο αιώνα μ.Χ. από τον περίφημο αγιογράφο Εμμανουήλ  Πανσέληνο.

Σύμφωνα  με  την παράδοση, κάποιος μοναχός, ο οποίος  ζούσε  κοντά στις Καρυές με έναν νεαρό υποτακτικό, έφυγε ένα βράδυ από το κελί, διότι  έπρεπε  να πάει  στην εκκλησία  του  Πρωτάτου, για  να συμμετάσχει σε μια αγρυπνία. Όταν νύχτωσε, ο δόκιμος, που έμεινε μόνος, άκουσε αργά το βράδυ να κτυπούν  την  πόρτα  και  ανοίγοντάς την είδε ένα γέροντα μοναχό, που ζητούσε φιλοξενία. Τα μεσάνυχτα ο γέροντας  και  ο  δόκιμος  άρχισαν να ψάλλουν μαζί την Ακολουθία. Μόλις  έφθασε  η  ώρα να ψάλλουν  «Την Τιμιωτέραν», ο γέροντας πρόλαβε το δόκιμο στο ψάλσιμό του λέγοντας πρὶν το «Άξιον εστιν μακαρίζειν Σε την Θεοτόκον, την αειμακάριστον και παναμώμητον και Μητέρα του Θεού ημών». Ο νεαρός  δόκιμος  άκουσε  τον  ύμνο  αυτό  για πρώτη  φορά. Γι’ αυτό  είπε  στο  γέροντα να του  γράψει  αυτά  τα  λόγια, για να υμνεί την Παναγία. Ο γέροντας  δέχθηκε  και  έγραψε τον  ύμνο πάνω σε μία πέτρα, που έγινε μαλακή σαν κερί, και είπε στο νεαρό δόκιμο:  «Από  εδώ και  πέρα έτσι εσείς και  όλοι οι Ορθόδοξοι  να  ψάλετε αυτόν  τον ύμνο». Ο γέροντας μοναχός, αφού είπε πως τον έλεγαν Γαβριήλ,  εξαφανίσθηκε.

Μόλις  επέστρεψε  ο γέροντας  μοναχός, ο  δόκιμος  του  έδειξε  την  πέτρα και  έψαλε τον ύμνο  που  είχε ακούσει. Ο γέροντας  με τη  διάκρισή  του διεπίστωσε  αμέσως το θαυματουργικό  γεγονός  και  έτρεξε  να μεταφέρει το θαυμαστό αντικείμενο στους γέροντες του γειτονικού μοναστηριού. Έτσι διαδόθηκε ότι ο μυστηριώδης επισκέπτης ήταν ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, ο οποίος είχε κατέβει από τον ουρανό, για να διδάξει  ένα  νέο  ύμνο  προς  τιμήν  της  Υπεραγίας  Θεοτόκου.

Η χαραγμένη πέτρα από τον Αρχάγγελο Γαβριήλ απεστάλη στον Πατριάρχη  Κωνσταντινουπόλεως  Νικόλαο  Χρυσοβέργη (984 – 996 μ.Χ.), ο οποίος ενέκρινε την εισαγωγή του αγγελικού αυτού ύμνου στο λειτουργικό  βίο  της  Εκκλησίας.

Ο  Άγιος  Νικόδημος ο Αγιορείτης αναφέρει ότι το γεγονός αυτό  είναι πολύ παλαιό  και  τούτο  μαρτυρείται από τα Μηναία  της Εκκλησίας, όπου στις 11 Ιουνίου αναγράφεται:  «Τη αυτή ημέρα, η Σύναξις του Αρχαγγέλου Γαβριήλ εν τω Άδειν». Το γεγονός  αυτό  συνέβη το  982 μ.Χ.
Η  ιερή  εικόνα  της  Θεομήτορος  είναι  τύπου  Ελεούσης  ή Γλυκοφιλούσης  και  κρατά  στα  δεξιά της  τον Ιησού  Χριστό.

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.

Πατέρων ἀθροίσθητε, πᾶσα τοῦ Ἄθω πληθύς, πιστῶς ἑορτάζοντες, σήμερον χαίροντες, καὶ φαιδρῶς ἀλαλάζοντες, πάντες ἐν εὐφροσύνῃ· τοῦ Θεοῦ γὰρ ἡ Μήτηρ, νῦν παρὰ τοῦ Ἀγγέλου, παραδόξως ὑμνεῖται· διὸ ὡς Θεοτόκον ἀεί, ταύτην δοξάζομεν.

Ἕτερον Ἀπολυτίκιον. Ἦχος α’. Τῆς ἐρήμου πολίτης.
Τῇ σεπτῇ σπυ Εἰκόνι Γαβριὴλ ὁ Ἀρχάγγελος, καταπτὰς ἐν σχήματι ξένῳ, τὴν ᾠδήν σοι ἀνέμελψεν, Ἄξιόν ἐστιν ὡς ἀληθῶς, τὴν μόνην μακαρίζειν σε Ἁγνή, ὡς Μητέρα τοῦ τῶν ὅλων Δημιουργοῦ, καὶ σώζουσαν τοὺς κράζοντας· δόξα τοῖς θαυμασίοις σου Ἁγνή, δόξα τοῖς μεγαλείοις σου, δόξα τῇ πρὸς ἡμᾶς σου προνοίᾳ Ἄχραντε.

Κοντάκιον. Ἦχος δ’. Ἐπεφάνης σήμερον.

Ἑορτάζει σήμερον ἅπας ὁ Ἄθως, ὅτι ὕμνοις δέδεκται, ὑπὸ Ἀγγέλου θαυμαστῶς, σοῦ τῆς Ἁγνῆς Θεομήτορος, ἣν πᾶσα κτίσις γεραίρει δοξάζουσα.

Ἕτερον Κοντάκιον. Ἦχος πλ. δ’. Τῇ ὑπερμάχῳ.
Ὡς ἐπιστὰς ἀπ’ οὐρανοῦ ἐν ξένῳ σχήματι

Ὁ Γαβριὴλ τὸν Μοναστὴν ἐμυσταγώγησε

Μακαρίζει καὶ ὑμνεῖν σε ἀξίως Κόρη.

Ἀλλ’ ἡμεῖς τούτου τὴν μνείαν ἑορτάζοντες

Τὴν πολλήν σου πρὸς ἡμᾶς ὑμνοῦμεν πρόνοιαν
Καὶ βοῶμέν σοι, χαῖρε Ἄθω ἡ ἔφορος.

Μεγαλυνάριον.
Ἄξιον ὑμνεῖν σε διὰ παντός, τὴν Θεοῦ Μητέρα, καὶ προστάτιν τῶν γηγενῶν, παρὰ τοῦ Ἀγγέλου, Παρθένε διδαχθέντες, ὑμνοῦμεν καθ’ ἑκάστην, τὰ μεγαλεῖά σου.