Ο Άγιος Θεόφιλος ο Νέος

Πολλά παραδείγματα αδελφικών σχέσεων, στενής συνεργασίας και υπέροχης  αυτοθυσίας  συναντάμε στην  ιστορία  και  ζωή διαφόρων λαών.

Αυτά  όμως που βρίσκουμε στην πορεία του λαού  της Ελλάδος  και  της Κύπρου  ξεπερνούν  κάθε  δυνατή  φαντασία  και  περιγραφή.

Από  τα πανάρχαια χρόνια  η  ομοφροσύνη  και αλληλεγγύη των κατοίκων των δυο αυτών τμημάτων του Ελληνισμού  υπήρξε  ενιαία  και ζηλευτή.

Κοινή παρουσιάζεται η τύχη τους. Κοινή και η ιστορία και ο πολιτισμός τους. Και  δικαιολογημένα.

Ο  ίδιος λαός  είναι  που κατοικεί και στα δύο αυτά μέρη. Αυτή την αλήθεια  μαρτυρεί  και  διακηρύττει τόσον η γλώσσα  και  Θρησκεία, και ζωή  των  κατοίκων τους, όσον  και  οι  περιπέτειές τους.

Ένα περιστατικό, εξαιρετικά  συγκινητικό  μεταξύ  τόσων  άλλων είναι και  τούτο, που συνέβη στα μεσοβυζαντινά χρόνια (642 – 1071 μ.Χ.) με ήρωα, μάρτυρα  και  ομολογητή  τον  Άγιο  Θεόφιλο  τον Νέο. Γι’ αυτόν και  οι  γραμμές  που  ακολουθούν.

Ο ομολογητής Θεόφιλος γεννήθηκε και μεγάλωσε στην πάλαι ποτέ βασιλίδα των πόλεων και πρωτεύουσα της Βυζαντινής μας Αυτοκρατορίας, την  Κωνσταντινούπολη. Οι γονείς του πιστοί και ενάρετοι  χριστιανοί φρόντισαν να δώσουν στο παιδί τους από την βρεφική του ηλικία την ανάλογη χριστιανική μόρφωση και ανατροφή. Οδηγό τους και σε τούτο το σημείο έβαλαν οι πιστοί γονείς του θείου αποστόλου  τα  θεόπνευστα  λόγια. «Οι πατέρες εκτρέφετε τα τέκνα υμών, εν  παιδείᾳ  και  νουθεσία  Κυρίου’. (Εφεσ. στ’ 4).

Και το αποτέλεσμα των προσπαθειών τους Θαυμαστό. Μεγαλωμένος ο Θεόφιλος με του Χριστού τα λόγια και με πρότυπο την όλη ζωή των γονιών του ξεχωρίζει από τους συνομήλικές του από τα παιδικά του χρόνια. Αυτό γίνεται συχνά. Το παράδειγμα των γονιών παίζει πάντα βασικό  ρόλο  στην  ανατροφή  των  παιδιών.

Τι ευλογία θα ήταν, άν την αλήθεια αυτή είχαν συνέχεια μπροστά στα μάτια τους οι γονείς. Ειδικά σήμερα που οι ποικίλοι πειρασμοί έχουν αυξηθεί υπερβολικά, η προσεκτική  ζωή  των  γονιών  πολλά  κακά  θα είχε  προλάβει.

Πολλοί  φυσικά  και τότε οι  πειρασμοί  και  του  πονηρού  οι  παγίδες. Με τα  όπλα  όμως  της προσοχής και προσευχής το παιδί μεγάλωνε ανάλογα, ώστε από πολύ νωρίς να αξιωθεί  να  ανέλθει  και  στο  αξίωμα του μέλους της συγκλήτου και  να είναι από όλους πρόσωπο σεβαστό. Αυτό  έγινε  την  εποχή  που  στον αυτοκρατορικό  θρόνο  της  βασιλίδος των πόλεων βρισκόντουσαν οι ορθόδοξοι βασιλείς Κωνσταντίνος και Ειρήνη, η δε Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήταν διηρημένη διοικητικά  σε επαρχίες που ονομαζόντουσαν Θέματα. Μια τέτοια Επαρχία – Θέμα, ήταν και η Επαρχία των Κιβυρραιωτών από την πόλη της Καρίας, τα Κίβυρρα. Οι κάτοικοι του θέματος αυτού ήταν περίφημοι ναυτικοί κάτω από τις διαταγές και την καθοδήγηση των βυζαντινών αυτοκρατόρων. Γι’ αυτό και  εις  τον  στόλο των  Κιθυρραιωτών είχε  ανατεθεί τότε η επιτήρηση και  φύλαξη των θαλασσών  της  Μεσογείου  και  ιδιαίτερα  της θαλάσσιας  οδού  που  διέρχεται  μεταξύ  Κιλικίας  και  Κύπρου. Οι Άραβες – Σαρακηνοί και το Ισλάμ  τούτο τον καιρό αλώνιζαν κυριολεκτικά  αυτά  τα μέρη. Ως στρατηγός των Κιβυρραιωτών είχε ορισθεί  την  εποχή αυτή ο Θεόφιλος που διακρινόταν για τον πατριωτισμό  και  την  γενναιότητά  του.

Το  έτος 800 μ.Χ. όπως  αναφέρει στη  χρονογραφία του ο Άγιος  Θεοφάνης που  ήταν  ηγούμενος  της  μονής  του Μεγάλου Αγρού – η μονή βρισκόταν στην περιοχή  Κωνσταντινουπόλεως – η αυτοκράτειρα  Ειρήνη στον Θεόφιλο είχε αναθέσει την ευθύνη να παρακολουθεί τον αραβικό στόλο που έγινε ο κακός δαίμων της Κύπρου. Ο Θεόφιλος είχε μαζί του ακόμη δύο στρατηγούς για να τον βοηθούν. Και  αυτοί είχαν δώσει τον λόγο τους, ότι ποτέ δεν θα εγκατέλειπαν τον αρχηγό, αλλά μαζί του θα  ήταν  έτοιμοι και να συναποθάνουν. Πόσο εύκολα μερικές φορές  οι   άνθρωποι  δίνουμε υποσχέσεις. Αλλα  και, πόσο  ευκολότερα  τις  ξεχνούμε.

Ένα πράγμα αξίζει εδώ πολύ να προσεχθεί. Η χειρονομία της Αυτοκράτειρας Ειρήνης. Σαν υπεύθυνη αρχόντισσα της μητέρας αυτοκρατορίας φροντίζει με κάθε τρόπο για  την  ασφάλεια  της  θυγατρός Κύπρου, ενός πολύτιμου τμήματος της Βυζαντινής μας αυτοκρατορίας που κινδύνευε κάθε στιγμή και  ώρα από τις επιδρομές των βαρβάρων Σαρακηνών.

Όταν το Βυζαντινό ναυτικό με αρχηγό τον Θεόφιλο έφθασε στα Μύρα  της Λυκίας, όλοι  οι στρατηγοί παρέκαμψαν το  ακρωτήριο  των  Χελιδονιών  και προχώρησαν να εισέλθουν  στον  κόλπο  της  Αττάλειας. Οι  Άραβες, αφού ξεκίνησαν από την Κύπρο, εκμεταλλευόμενοι τον καλό καιρό και την υπάρχουσα γαλήνη περιφέρονταν  ήσυχοι  στο  πέλαγος μεταξύ  Κύπρου και  Μ. Ασίας. Κάποια στιγμή που οι στρατηγοί των Βυζαντινών τους  είδαν να κινούνται  ήσυχοι  και  ανενόχλητοι  παρετάχθησαν  και  ετοιμάσθηκαν να τους αντιμετωπίσουν. Ο αρχηγός μάλιστα των Κιβυρραιωτών Θεόφιλος, άνδρας ρωμαλέος και πολύ ικανός, στο αντίκρισμα των Σαρακηνών, έλαβε το θάρρος και προχώρησε με το πλοίο του μπροστά από τον στόλο και με όλη τη δύναμη κτύπησε τον  εχθρό. Η  επίθεση  στην αρχή  είχε  μεγάλη  επιτυχία. Οι  εχθροί  κτυπημένοι από  όλες τις πλευρές  τα έχασαν και ετοιμάζονταν  να παραδοθούν. Όταν όμως οι  στρατηγοί  είδαν την ανδρεία του  Θεόφιλου  και  αντιλήφθησαν τις διαθέσεις των  Αράβων, ζήλευσαν τη δόξα του και αφού τον εγκατέλειψαν έφυγαν από τη ναυμαχία. Ο Θεόφιλος όμως αλύγιστος συνέχισε τον αγώνα για πολύ χρόνο και όταν ακόμη έμεινε μόνος με τους ναύτες που ήταν στον δρόμωνά του. Δυστυχώς επειδή τα πλοία των Σαρακηνών ήταν πολύ περισσότερα, περικυκλώθηκε από αυτά και στο τέλος συνελήφθηκε αιχμάλωτος.

Τι μεγάλο κακό αλήθεια η ζήλια! «Φθόνος ουκ είδε προτιμάν το συμφέρον» λέγει και  ο Μέγας  Βασίλειος. Ο γενναίος  Θεόφιλος  μετά  τη σύλληψή του με τα χέρια δεμένα  πισθάγκωνα  οδηγήθηκε  μπροστά  στον αρχηγό των Σαρακηνών, τον τρομερό Χαλίφη της Βαγδάτης Αρούν αλ Ρασίντ. Ο τρομερός χαλίφης στο αντίκρισμα του  παλικαριού  θαύμασε  τη λεβεντιά που έβλεπε στην προσωπικότητά του και αμέσως  σκέφθηκε πως, άν με τον τρόπο του κατόρθωνε να πείσει το παλικάρι να τον ακολουθήσει θα πετύχαινε την πιο  μεγάλη  νίκη. Με  προσποιητή   λοιπόν ευγένεια, όταν ο Θεόφιλος πλησίασε άρχισε να του κάνει διάφορες προτάσεις, με την υπόσχεση να του χαρίσει διάφορες δωρεές. Σ' όλες αυτές τις προτάσεις του Βάρβαρου χαλίφη ο πιστός και άκαμπτος χριστιανός  επέδειξε  όλο  το  μεγαλείο  του  χαρακτήρα  του.

Στην πρόταση  εξαναγκασμού να εγκαταλείψει τη θρησκεία του και να ασπασθεί τον μωαμεθανισμό ο πιστός Θεόφιλος όχι μόνο αρνήθηκε  αλλά και έφτυσε στο πρόσωπο των ανθρώπων του Ρασὶντ λέγοντας: «Η χριστιανική θρησκεία είναι η  αποκάλυψη  Αυτού  του  Θεού  που  έγινε  δια του  Ιησού Χριστού  και  με  την  οποία ο κάθε πιστός επιτυγχάνει  όχι μόνο την ευτυχία  αλλά και την αιώνια  σωτηρία του». Στην  επιμονή  του  Αρούν αλ Ρασίντ, ότι  ο μωαμεθανισμός είναι η θρησκεία που  απεκάλυψε  ο  Θεός στον άνθρωπο δια του προφήτου του Μωάμεθ, ο Θεόφιλος δεν δυσκολεύθηκε να χλευάσει την άθεη πίστη και να ειρωνευτεί τους κρατούντες  και  υβριστές του.

Την άρνησή του ο ομολογητής πλήρωσε με ένα σωρό ύβρεις και εξευτελισμούς και παραμονή  σε  σκοτεινή  και  πολύ  ανθυγιεινή  φυλακή επί  τετραετία  ολόκληρο. Κατά  το μακρύ αυτό διάστημα παρά τα συχνά και ανείπωτα βασανιστήρια των κρατούντων ο πιστός χριστιανός και αλύγιστος ομολογητής έμεινε σταθερός και άκαμπτος. Μπροστά στα μάτια του έχει πάντα τα λόγια Αυτού του  Κυρίου μας. «Μη  φοβηθείτε  από των αποκτεννόντων το σώμα, την δε ψυχή μη δυναμένων αποκτείναι» (Ματθ. γ’ 28). Αλλά και τα άλλα του μεγάλου Αποστόλου. «Ουκ άξια τα παθήματα  του  νυν  καιρού  προς  την  μέλλουσαν δόξαν  αποκαλυφθήναι, εις  ημάς» (Ρωμ. η’ 18). Δηλαδή  μη  φοβηθείτε από εκείνους που θανατώνουν το σώμα, δεν έχουν όμως τη δύναμη να θανατώσουν την ψυχή. Αυτά που  υποφέρουμε σ’ αυτή  την  ζωή  δεν  είναι τίποτε  άν τα  συγκρίνουμε προς τη δόξα που  μέλλει  να μας  φανερωθεί  και να δοθεί  κάποια μέρα  σε  μας. Με οδηγό  τούτα  τα  λόγια  και  συντροφιά  την προσευχή  και  τη  βαθιά του  πίστη  περνάει  τις  ημέρες  και  τις  ώρες του  στη φυλακή με το μυαλό του δοσμένο στην άπειρη αγάπη του Σωτήρα Χριστού που υπόσχεται και λέγει: «Τέκνον ου μη σε άνω ου μη σε εγκαταλείπω». Παιδί μου, δεν θα σε αφήσω, ποτέ δεν  θα  σε εγκαταλείψω. Μείνε μόνο κοντά μου. Κοντά μου και «πιστός μέχρι θανάτου». Πιστός μέχρι θανάτου περνάει και ο Θεόφιλος τις ημέρες του στη βρώμικη φυλακή  του  βάρβαρου  Σαρακηνού.

Τέσσερα χρόνια μαρτυρικής ζωής πέρασε ο αλύγιστος χριστιανός αγωνιστής. Μια μέρα που οι βάρβαροι είχαν το μπαϊράμι τους έφεραν  στη γιορτή τους και τον πιστό Θεόφιλο κι άρχισαν ένας – ένας να τον προτρέπουν  να απαρνηθεί  την πίστη του, να  ασπασθεί τη  θρησκεία  τους και να γιορτάσει  μαζί τους. Ο Θεόφιλος σε όλες τις  προτάσεις  τους  αυτές έδινε μία  απάντηση.

- Γεννήθηκα  χριστιανός. Μεγάλωσα  χριστιανός. Θα  πεθάνω  χριστιανός.

Στην απάντησή του αυτή ύβρεις και κτυπήματα δεχόταν από των βαρβάρων τα πλήθη. Κάποια στιγμή που οι αρχηγοί των βαρβάρων άρχισαν να υβρίζουν και να βλασφημούν το άγιο όνομα του Λυτρωτή  μας, ο Θεόφιλος δεν  κρατήθηκε  αλλά  σνταπέδωσε  την  ύβρη για τη  θρησκεία τους και τα πιστεύω τους. Η  θαρραλέα του Θεόφιλου στάση και απάντηση είχε σαν αποτέλεσμα να οδηγηθεί αυτός στη μέση του διασκεδάζοντος πλήθους και να δεχθεί τον δια ξίφους θάνατο. Έτσι έκλεισε η ζωή του αδούλωτου χριστιανού. Τούτο σημειώνει ο Άγιος Θεοφάνης:  «Την δια ξίφους τιμωρίαν υπομείνας, μάρτυς άριστος ανεδείχθη».

Το λείψανο του γενναίου ομολογητού και νέου μάρτυρος Θεοφίλου οι κατοικούντες εκεί χριστιανοί το παρέλαβαν με βαθύ σεβασμό και το κήδεψαν με κάθε τιμή  και ευλάβεια. Η μνήμη του  ακλόνητου  χριστιανού τιμάται  από μεν  την  Ανατολική  Εκκλησία την 30^η Ιανουαρίου, από δε τη Δυτική  την  22^α  Ιουλίου.

Με μία  άρνηση της πίστης ο Θεόφιλος θα μπορούσε να  γλυτώσει  την ζωή του. Ο αλύγιστος  όμως αγωνιστής προτίμησε να εφαρμόσει του θείου Διδασκάλου τα λόγια που σημειώνει ο ιερός Ευαγγελιστής της Αποκαλύψεως. «Γίνου πιστός άχρι θανάτου και  δώσω σοι  τον στέφανον  της ζωής». (Αποκάλυψη β’ 10). Κι έμεινε πιστός μέχρι  θανάτου.

Τι ευλογία τα λόγια αυτά να γινόντουσαν και γιὰ  μας και τη  σημερινή νεολαία  σύνθημα  ζωής!

Άγιε Θεόφιλε, πρέσβευε  υπέρ  ημών.

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος γ’. Θείας πίστεως.          
Τὴν φιλότητα πρὸς τὸν Δεσπότην, καθυπέγραψας, τῷ αἵματί σου, καὶ τὴν πλάνην ἐναπέπνιξας, ἅγιε, ἡμισελήνου γενναίω φρονήματι, ἀνακηρύξας Χριστοῦ τὴν θεότητα· ὅθεν εἴληφας, Θεόφιλε παμμακάριστε, τὸ στέφος τῶν μαρτύρων ἐκ Κυρίου σου.

Κοντάκιον. Ἦχος α’. Τὸν τάφον σου Σωτήρ.         
Θαλάσσης νοητής, διαπλεύσας τὸ κύτος, λιμένα οὐρανοῦ, εἰς κατάπαυσιν εὖρες, Θεόφιλε ἔνδοξε, ὡς πὲρ ναῦς χριστοσφράγιστος, πλάνην Ἄγαρ δέ, ἐκμυκτηρίσας ἐμφρόνως, ὠμολόγησας, τὴν τοῦ Δεσπότου σου πίστιν, μαρτύρων ἀγλάϊσμα.