Οι Άγιοι Τρεις Ιεράρχες

Η  αιτία  για την εισαγωγή της εορτής των Τριών Ιεραρχών στην  Εκκλησία  είναι  το  εξής  γεγονός:

Κατά  τους χρόνους της βασιλείας του Αλεξίου του Κομνηνού (1081 – 1118), ο οποίος διαδέχθηκε στη βασιλική εξουσία τον Νικηφόρο Γ’ τον Βοτενειάτη (1078 – 1081), έγινε στην Κωνσταντινούπολη φιλονικία ανάμεσα σε λόγιους και ενάρετους άνδρες. Άλλοι θεωρούσαν ανώτερο τον Μέγα Βασίλειο, χαρακτηρίζοντάς τον μεγαλοφυΐα και υπέροχη φυσιογνωμία. Άλλοι τοποθετούσαν ψηλά τον ιερό Χρυσόστομο και  τον θεωρούσαν  ανώτερο  από  τον Μέγα Βασίλειο και  τον Γρηγόριο  και, τέλος, άλλοι, προσκείμενοι  στον Γρηγόριο τον Θεολόγο, θεωρούσαν αυτόν ανώτερο από τους δύο άλλους, δηλαδή  από  τον  Βασίλειο  και  τον Χρυσόστομο. Η φιλονικία αυτή  είχε σαν αποτέλεσμα να διαιρεθούν  τα πλήθη των Χριστιανών και άλλοι ονομάζονταν «Ιωαννίτες», άλλοι «Βασιλείτες»  και  άλλοι  «Γρηγορίτες».

Στην έριδα αυτή έθεσε τέλος ο Μητροπολίτης Ευχαΐτων, Ιωάννης ο Μαυρόπους. Αυτός, κατά  την  διήγηση του Συναξαριστού, είδε σε οπτασία  τους μέγιστους αυτούς  Ιεράρχες, πρώτα  καθένα  χωριστά  και στη  συνέχεια  και  τους  τρεις μαζί. Αυτοί του είπαν: «Εμείς, όπως  βλέπεις, είμαστε  ένα  κοντά  στον  Θεό  και  τίποτε  δεν  υπάρχει  που  να μας  χωρίζει ή να μας κάνει να αντιδικούμε. Όμως, κάτω από τις ιδιαίτερες χρονικές συγκυρίες και περιστάσεις που  βρέθηκε ο καθένας μας, κινούμενοι και  καθοδηγούμενοι από  το  Άγιο  Πνεύμα, γράψαμε  σε συγγράμματα  και  με  τον τρόπο του ο καθένας, διδασκαλίες που βοηθούν  τους  ανθρώπους να  βρουν  τον  δρόμο  της  σωτηρίας. Επίσης, τις  βαθύτερες  θείες  αλήθειες, στις  οποίες  μπορέσαμε  να  διεισδύσουμε με το φωτισμό του Αγίου Πνεύματος, τις συμπεριλάβαμε σε συγγράμματα  που εκδώσαμε. Και ανάμεσά μας δεν υπάρχει ούτε πρώτος, ούτε δεύτερος, αλλά, άν  πεις  τον  ένα, συμπορεύονται  δίπλα  του  και  οι  δυο άλλοι. Σήκω, λοιπόν, και δώσε εντολή στους φιλονικούντες  να  σταματήσουν  τις  έριδες  και να πάψουν να χωρίζονται για  εμάς. Γιατί  εμείς, και  στην  επίγεια  ζωή  που  είμασταν και στην ουράνια που μεταβήκαμε, φροντίζαμε και φροντίζουμε να ειρηνεύουμε  και  να  οδηγούμε  σε  ομόνοια  τον  κόσμο. Και  όρισε  μία ημέρα  να  εορτάζεται  από  κοινού  η  μνήμη  μας  και  καθώς  είναι  χρέος σου, να  ενεργήσεις  να  εισαχθεί η εορτή  στην Εκκλησία  και  να συνταχθεί  η  ιερή  ακολουθία. Ακόμη  ένα  χρέος  σου, να  παραδόσεις στις  μελλοντικές  γενιές  ότι  εμείς  είμαστε  ένα  για  τον  Θεό. Βεβαίως και  εμείς  θα  συμπράξουμε  για  τη σωτηρία  εκείνων  που  θα  εορτάζουν την  μνήμη  μας, γιατί  έχουμε  και  εμείς  παρρησία  ενώπιον  του  Θεού».

Έτσι ο Επίσκοπος Ευχαΐτων Ιωάννης ανέλαβε τη συμφιλίωση των διαμαχόμενων μερίδων, συνέστησε την εορτή της 30^ης  Ιανουαρίου και συνέγραψε  και  κοινή  Ακολουθία, αντάξια των τριών Μεγάλων Πατέρων.

Η  εορτή  αυτής  της  Συνάξεως  του  Μεγάλου  Βασιλείου, του  Γρηγορίου του Θεολόγου και του Ιωάννου του Χρυσοστόμου, αποτελεί το ορατό σύμβολο της ισότητας και της ενότητας των Μεγάλων Διδασκάλων, οι οποίοι δίδαξαν με τον άγιο βίο τοὺς το Ευαγγέλιο του Χριστού. Είναι εκείνοι, οι  οποίοι  εξ’ αιτίας της ταπεινώσεώς τους μπροστά στην αλήθεια, έχουν  λάβει  το χάρισμα  να εκφράζουν την καθολική συνείδηση  της  Εκκλησίας  και  ό,τι  διδάσκουν  δεν  είναι  απλώς  δική τους σκέψη  ή προσωπική τους πεποίθηση, αλλά  είναι  επιπλέον  η  ίδια  η μαρτυρία της  Εκκλησίας, γιατί μιλούν  από το βάθος της  καθολικής  της πληρότητας.
Περί  τίς  αρχές του  14^ου αιώνα μ.Χ. ανεγέρθη ναός των  Τριών  Ιεραρχών κοντά στην  Αγία  Σοφία  Κωνσταντινουπόλεως, δίπλα  σχεδόν  στη  μονή της  Παναχράντου.

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος α’.   
Τοὺς τρεῖς μέγιστους φωστῆρας τῆς τρισηλίου Θεότητος, τοὺς τὴν οἰκουμένην ἀκτῖσι, δογμάτων θείων πυρσεύσαντας, τοὺς μελιρρύτους ποταμοὺς τῆς σοφίας, τοὺς τὴν κτίσιν πᾶσαν, θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας, Βασίλειον τὸν Μέγαν, καὶ τὸν Θεολόγον Γρηγόριον, σὺν τῷ κλεινῷ Ἰωάννῃ, τῷ τὴν γλῶτταν χρυσορρήμονι, πάντες οἱ τῶν λόγων αὐτῶν ἐρασταί, συνελθόντες ὕμνοις τιμήσωμεν· αὐτοὶ γὰρ τῇ Τριάδι, ὑπὲρ ἡμῶν ἀεὶ πρεσβεύουσι.

Κοντάκιον. Ἦχος β’. Τοὺς ἀσφαλεῖς.
Τοὺς ἱερούς, καὶ θεοφθόγγους κήρυκας, τὴν κορυφήν, τῶν Διδασκάλων Κύριε, προσελάβου εἰς ἀπόλαυσιν, τῶν ἀγαθῶν σου καὶ ἀνάπαυσιν· τοὺς πόνους γὰρ ἐκείνων καὶ τὸν κάματον, ἐδέξω ὑπὲρ πᾶσαν ὁλοκάρπωσιν, ὁ μόνος δοξάζων τοὺς Ἁγίους σου.

Μεγαλυνάριον.
Ρήτορες σοφίας θεοειδεῖς, στῦλοι Ἐκκλησίας, οὐρανίων μυσταγωγοί, Βασίλειε Πάτερ, Γρηγόριε θεόφρον, καὶ θεῖε Ἰωάννη, κόσμῳ ἐδείχθητε.