Σύναξις Υπεραγίας Θεοτόκου του «Άξιον Εστιν» εν Αγίω Όρει

Η ιερή εικόνα της Παναγίας του «Άξιόν Εστιν» φυλάσσεται στο ναό  του  Πρωτάτου  του Αγίου Όρους, στις Καρυές. Ο ναός αυτός εκτίσθηκε το 843 μ.Χ., εμεγάλωσε  από τον Όσιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη και αγιογραφήθηκε  κατά τον 13^ο  αιώνα μ.Χ.  από  τον περίφημο  αγιογράφο  Εμμανουήλ  Πανσέληνο.

Σύμφωνα με την παράδοση, κάποιος  μοναχός,  ο  οποίος  εζούσε  κοντά  στις  Καρυές με έναν νεαρό υποτακτικό, έφυγε ένα βράδυ από το κελί, διότι έπρεπε να πάει στην εκκλησία του Πρωτάτου, για να συμμετάσχει σε μια αγρυπνία. Όταν ενύχτωσε, ο δόκιμος, που έμεινε μόνος, άκουσε αργά το βράδυ να κτυπούν την πόρτα και ανοίγοντάς την είδε ένα γέροντα μοναχό, που εζητούσε φιλοξενία. Τα  μεσάνυχτα  ο γέροντας  και  ο δόκιμος άρχισαν να ψάλλουν  μαζί την  Ακολουθία. Μόλις  έφθασε  η  ώρα να ψάλλουν  «Την Τιμιωτέραν», ο γέροντας πρόλαβε το δόκιμο στο ψάλσιμό του λέγοντας προς το «Άξιον εστιν μακαρίζειν Σε την Θεοτόκον, την αειμακάριστον και παναμώμητον και  Μητέρα  του  Θεού  ημών».  Ο νεαρός  δόκιμος  άκουσε τον   ύμνο  αυτό  για πρώτη  φορά. Γι’ αυτό είπε στο γέροντα να του γράψει αυτά τα λόγια, για να υμνεί  την Παναγία. Ο γέροντας  εδέχθηκε και έγραψε τον ύμνο επάνω σε μία πέτρα, που  έγινε μαλακή  σαν  κερί,  και  είπε  στο  νεαρό  δόκιμο:  «Από  εδώ  και  πέρα  έτσι  εσείς και  όλοι  οι Ορθόδοξοι να ψάλετε αυτόν τον ύμνο». Ο γέροντας μοναχός, αφού  είπε  πως  τον  έλεγαν Γαβριήλ,  εξαφανίσθηκε.

Μόλις  επέστρεψε  ο γέροντας  μοναχός,  ο  δόκιμος  του  έδειξε  την  πέτρα  και  έψαλε  τον ύμνο που είχε ακούσει. Ο γέροντας με τη διάκρισή του διεπίστωσε αμέσως το θαυματουργικό γεγονός και έτρεξε να μεταφέρει το θαυμαστό αντικείμενο στους γέροντες του γειτονικού μοναστηριού. Έτσι διαδόθηκε ότι ο μυστηριώδης επισκέπτης ήταν ο Αρχάγγελος  Γαβριήλ, ο οποίος είχε κατέβει  από τον  ουρανό,  για  να  διδάξει  ένα νέο  ύμνο  προς  τιμήν  της  Υπεραγίας  Θεοτόκου.

Η χαραγμένη πέτρα από τον Αρχάγγελο Γαβριήλ απεστάλη στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Νικόλαο Χρυσοβέργη (984 – 996 μ.Χ.), ο οποίος ενέκρινε την εισαγωγή  του  αγγελικού  αυτού  ύμνου  στο  λειτουργικό  βίο  της  Εκκλησίας.

Ο  Άγιος  Νικόδημος  ο  Αγιορείτης  αναφέρει  ότι  το  γεγονός  αυτό  είναι  πολύ  παλαιό  και τούτο μαρτυρείται από τα Μηναία της Ἐκκλησίας,  όπου  στις  11  Ιουνίου  αναγράφεται:  «Τη αυτή ημέρᾳ, η Σύναξις του Αρχαγγέλου Γαβριήλ εν τω Άδειν». Το γεγονός  αυτό  συνέβη  το  982  μ.Χ.  
Η ιερή εικόνα της  Θεομήτορος  είναι  τύπου  Ελεούσης ή  Γλυκοφιλούσης και κρατά  στα δεξιά  της  τον  Ιησού  Χριστό.

Απολυτίκιον.  Ήχος δ’. Ταχύ  προκατάλαβε.

Πατέρων αθροίσθητε, πάσα του  Άθω πληθύς, πιστώς  εορτάζοντες, σήμερον  χαίροντες, και  φαιδρώς  αλαλάζοντες, πάντες εν ευφροσύνῃ· του Θεού  γαρ  η  Μήτηρ, νυν παρά του Αγγέλου, παραδόξως  υμνείται·  διο  ως  Θεοτόκον  αεί, ταύτην  δοξάζομεν.

Έτερον Απολυτίκιον. Ήχος α’. Της ερήμου πολίτης.       
Τη  σεπτή  σου  Εικόνι  Γαβριήλ  ο  Αρχάγγελος,  καταπτάς  εν  σχήματι  ξένω,  την  ωδήν  σοι ανέμελψεν,  Άξιόν εστιν ως αληθώς, την μόνην μακαρίζειν σε Αγνή, ως Μητέρα  του  των όλων Δημιουργού, και σώζουσαν τους κράζοντας· δόξα τοις θαυμασίοις σου  Αγνή,  δόξα τοις  μεγαλείοις  σου, δόξα  τη  προς  ημάς  σου  προνοία  Άχραντε.

Κοντάκιον.  Ήχος  δ’. Επεφάνης  σήμερον.

Εορτάζει σήμερον άπας ο Άθως, ότι ύμνοις δέδεκται, υπό  Αγγέλου θαυμαστώς,  σου  της Αγνής  Θεομήτορος, ήν  πάσα  κτίσις  γεραίρει δοξάζουσα.

Έτερον Κοντάκιον. Ήχος πλ. δ’. Τη υπερμάχω.     
Ως  επιστάς  απ’  ουρανού  εν  ξένω  σχήματι

Ο  Γαβριήλ  τον  Μοναστήν  εμυσταγώγησε

Μακαρίζει  και  υμνείν  σε  αξίως  Κόρη.

Αλλ’  ημείς  τούτου  την  μνείαν  εορτάζοντες

Την πολλήν σου προς ημάς υμνούμεν πρόνοιαν      
Και  βοώμεν  σοι,  χαίρε  Άθω  η  έφορος.

Μεγαλυνάριον.
Άξιον υμνείν σε δια παντός, την  Θεού Μητέρα, και  προστάτιν  των  γηγενών,  παρά  του Αγγέλου,  Παρθένε  διδαχθέντες,  υμνούμεν  καθ’  εκάστην,  τα  μεγαλεία σου.