ομιλία στην Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου

Ὁμιλία  στὴν Κυριακή ΙΣΤ΄ Λουκᾶ

(Τελώνου καὶ φαρισαίου)

«Καὶ  ὁ  τελὼς  μακρόθεν ἐστὼς οὐκ ἤθελεν οὐδὲ  τοὺς  ὀφθαλμοὺς  αὐτοὺς  ἐπᾶραι…» (Λουκ. 18,14)

            Ἡ  εὐαγγελικὴ περικοπὴ ἡ ὁποία διαβάστηκε σὲ  ὅλες  τὶς  ὀρθόδοξες  ἐκκλησίες, ὄχι μόνο τῆς  Ἐλλάδας ἀλλὰ  καὶ  ὅλης  τῆς  Ὀρθόδοξης  Ἐκκλησίας μας, ὁμιλοῦν περὶ  τῆς  ἀληθινῆς  προσευχῆς.

            Ὁ Θεός, ἄλλωστε, ἔπλασε  τὸν  ἄνθρωπο γιὰ  νὰ  μοιάσει  μὲ  τὸν   ἀληθινὸ Θεό  μας.  Καὶ  ὁ ἄνθωπος  κατ’ ἐπέκτασιν   ὀφείλει  νὰ  συνομιλεῖ ἐνώπιος ἐνωπίῳ  με  τὸ  Θεὸ Πατέρα μας.  Δὲν προσεύχονται ὅμως ὅλοι  σωστὰ  πρὸς  τὸν  Κύριο. Ἡ  προσευχή, γιὰ  παράδειγμα, τῶν  συνηδειτῶν χριστιανῶν εἶναι πραγματικὴ προσευχή, ἐνῶ ἡ  λεγομένη προσευχὴ τῶν  γραμματέων καὶ φαρισαίων εἶναι  μόνο ἕνα  αὐτολιβάνισμα, καὶ τίποτε περισσότερο. Γιατὶ ἡ «προσευχὴ»  τῶν φαρισαίων εἶναι ὅπως  τοῦ φαρισαίου τῆς  παραβολῆς  τοῦ  Κυρίου, ὑπεροπτικὴ  καὶ  ἐγκωμιαστικὴ  τῶν   ὑποτιθέμενων ἀρετῶν  τους.

            Καὶ ὅπως  ὁ φαρισαῖος προσηύχετο «εἰς ἑαυτὸν», ὅπως  λέγει ὁ Κύριος, ἔτσι  καῖ  οἱ φαρισαῖοι τῆς  ἐποχῆς  τοῦ Κυρίου  καμάρωναν  ἐπειδὴ ἦταν νηστευτὲς  καὶ ἐλεήμονες ἄνθρωποι, ἀλλὰ  δὲν   προσπαθοῦσαν νὰ βγάλουν τὸ  κακό τους  πρόσωπο ποὺ κρυβόταν ἐντός  τους.

            Σήμερα,  ὅμως,  ποὺ   ζοῦμε  σὲ μιὰ  ἐκκοσμικευμένη ἐποχὴ, ἡ ὁποία  χαρακτηρίζεται  ἀπὸ μιὰ  μεγάλη  πνευματικὴ κρίση τῶν  ἡμερῶν   μας χρειαζώμαστε  ἀκόμα περισσότερο  τὸ   Θεό μας.  Γι’ αὐτὸ    ἔχουμε καὶ  τὴν ἀνάγκη τῆς  προσευχῆς προκειμένου νὰ  λανβάνουμε καὶ  δυνάμεις  πνευματικὲς  στὸν ἀγώνα  μας ἐναντίον  τοῦ  πονηροῦ.

            Καὶ σήμερα, ποὺ εἶναι καὶ ἠ ἡμέρα τῆς  εἰσόδου  μας ἀπὸ τὴν  ἁγία  μας Ἐκκλησία   στὸ  στάδιο τῶν  ἀρετῶν τοῦ Τριωδίου ἔχουμε περισσότερο  ἀνάγκης  τῆς   προσευχῆς. Χρειαζώμαστε  περισσότερο  ἄλλης ἐποχῆς  τῶν  Ἀκολουθιῶν  καὶ ὕμνων  τῆς  Ἐκκλησίας μας.  Ἀλλὰ  καὶ ἔχουμε καὶ  τὴν  ἀνάγκη  τῆς  ἀληθινῆς  προσευχῆς,  καὶ  ὄχι τῆς  ὑποκριτικῆς προσευχῆς ὡς  ὁ φαρισαῖος  τῆς  παραβολῆς  μας.

          Λέει τὸ   εὐαγγέλιο πὼς   ἀνέβηκαν  δύο  ἄνθρωποι γιὰ  νὰ  προσευχηθοῦν. Ὁ ἕνας  ἦταν  τελώνης καὶ ἁμαρτωλός. Ἐνῶ  ὁ ἄλλος  ἦταν φαρισαῖος  καὶ  καυχόταν  στὴ  λεγομένη προσευχή του γιὰ  τὶς  ἐλεημοσύνες  του  καὶ  τὴ   μεγάλη  του νηστεία. Κατέβη  ὅμως στὸν  οἷκο  του  ὄχι ὀ  φαρισαῖος,  ἀλλὰ ὁ τελώνης,  γιατὶ ἡ προσευχή του  ἦταν ταπεινή.

            Ἡ στάση τοῦ  τελώνη μέσα στὸ  ναὸ  εἶναι  ὄντως  διδακτικώτατη ἀπὸ   ὅλους  μας. Γιατὶ  πρέπει  νὰ  καταλάβουμε ὅτι  ὁ σκοπὸς  τῆς  προσευχῆς  μας ἔγκειται  στὴν ἕνωση ὅλου  τοῦ σώματός μας,  μὲ τὸ   Χριστό μας.  

            Ὁ  τελώνης  δὲν  προσευχόταν  μπροστὰ  σ’ὅλο  τὸ  κόσμο, ἀλλὰ  ἦταν  κεκρυμμένος  πίσω  ἀπὸ  μιὰ  κολώνα,   «μακρόθεν ἐστώς», ὅπως  λέει  ὁ  Χριστός,  ἔτυπτε  τὸ   στῆθος  του, -ἀπ’ὅπου βγαίνουν πονηροὶ λογισμοὶ  καὶ  γεννιοῦνται  οἱ ἁμαρτίες  μας- καὶ  δὲν ἔλεγε  πολλὰ  λόγια  ὡς  ὁ φαρισαῖος.  Λίγες  ἦταν οἱ φράσεις  τοῦ τελώνη∙ «ὁ  Θεός, ἱλάσθητί  μοι   τῷ  ἁμαρτωλῷ».  Μόνο δηλαδὴ τοῦ   τελώνη ἡ    προσευχὴ  εἰσασκούσθηκε ἀπὸ τὸ   Θεό, ἐνῶ  ἡ ἐγωϊστικὴ  προσευχὴ τοῦ φαρισαίου  δὲν  ἔγινε ἀποδεκτὴ  ἀπὸ  τὸ  Θεό μας.

            Ξέρει ὁ  Θεὸς τὶ θὰ  τοῦ ζητήσουμε στὶς  προσευχές  μας  πρὶν ἀκόμα  κάνουμε τὶς  δεήσεις  μας πρὸς  Αὐτόν.  Γι’ αὐτὸ  ἐκεῖνο  ποὺ  χρειάζεται  μόνο νὰ  ζητοῦμε στὶς  προσευχές μας  εἶναι τὸ   ἔλεος τοῦ Θεοῦ.  Λέει  ὁ  Δαβὶδ ὅτι  «τὸ   ἔλεος  σου, Κύριε, καταδιώξει  με πάσαις  ταῖς  ἡμέραις  τῆς ζωῆς  μου».  Κι ἐμεῖς, ἄς  παρακαλᾶμε πάντπτε τὸ   Θεὸ νὰ εἶναι μαζί μας καὶ  νὰ  μᾶς  ὁδηγεῖ στὸν ὀρθὸ δρόμο τῆς  ἐνάρετης  ζωῆς,  καὶ  ὄχι  νὰ βαδίζουμε τὴν  ἐφάμαρτη ζωή.  Διότι  δὲν  εἶναι πραγματικὴ  ζωὴ ἡ  ζωὴ  τῆς  ἁμαρτίας, ἀφοῦ ἡ ἁμαρτία  εἶναι  πνευματικὸς  θάνατος. Καὶ μέσω τοῦ  τελώνου  ὁ Χριστὸς  μᾶς  λέει ὅτι  ἡ σωτηρία  μας ἔρχεται  διὰ  μετανοίας μας.   

            Ἀπὸ  σήμερα ὅμως  καὶ  μέχρι  τὴν Ε΄ Κυριακὴ τῆς   Μ. Τεσσαρακοστῆς ἡ ἁγία  μας Ἐκκλησία μιλᾶ  γιὰ  μετάνοια. Μιλᾶ  γιὰ  συντριβὴ  τῆς  ψυχῆς  διὰ  τῆς  ταπεινοφροσύνης. Καὶ  ὅπως  σήμερα ἀναφέρεται  στὴ συντριβὴ τοῦ  τελώνου  τῆς  παραβολῆς, διὰ  τῆς  ὁποίας  συντριβῆς  καὶ  κατέκτησε  τὴ   σωτηρία  τῆς  ἁμαρτωλῆς  ψυχῆς  του∙   ὅπως  ἐπίσης  θὰ  δοῦμε τὴν   ἄλλη  Κυριακὴ καὶ τὴν  ἀλλαγὴ καὶ σωτηρία  τοῦ ἀσώτου  υἱοῦ, ἔτσι  θὰ  σώσει καὶ  κάθε  ἁμαρτωλὴ ψυχὴ τῆς  σήμερον διὰ μετανοίας.

            Χρειάζεται ὅμως  πολὺς  ἀγῶνας, ἀδελφοί μου,  γιὰ  νὰ  κάνουμε σωστὰ  προσευχή. Ἐπειδὴ ὁ διἀβολος  δὲν θέλει  νὰ   προσευχώμαστε  μᾶς  ἐμποδίζει  νὰ  τελοῦμε σωστᾶ  τὸ   ἔργο τῆς  προσευχῆς  πρὸς  τὸν  Κύριο. Ἔλεγε  κάποτε  ὁ ἀββᾶς  Ἀγάθων  πρὸς  τοὺς  ὑποτακτικούς   του ποὺ τὸν  ρωτοῦσαν   ποιὰ  ἄραγε, εἶναι  ἡ   δυσκολότερη ἀρετὴ  στὸ   χριστιανισμὸ    ὅτι  εἶναι τὸ   νὰ  προσεύχεται κανεὶς ὀρθὰ  πρὸς τὸ  Θεό.  Γιατὶ ὁ σωστὰ  προσευχόμενος  ἄνθρωπος  ἐμποδίζεται ἀπὸ  τὸν σατανᾶ.  Καὶ  δὲν  θέλει  ὁ δαίμων   τὴν  προσευχή,   διότι  ξέρει ὅτι  ἡ προσευχὴ  συνδέει  τὸν ἄνθρωπο  μὲ  τὸν  Ἀρχηγὸ  τῆς   ζωῆς   καὶ  σωτηρίας. Δὲν  θέλει  τὴ   προσευχή μας  ἐπειδὴ  ξέρει  ὅτι ἔτσι  συνδεόμαστε  μὲ  τὸ  Θεό μας.

            Αὐτὸ γίνεται ὅμως μόνο  ὅταν  ἡ προσευχή μας  εἶναι ταπεινή, ὡς  καὶ  τοῦ  τελώνου. Καὶ  τότε  ἔρχεται μαζί μας  ὁ  Χριστός ποὺ  μᾶς  εὐλογεῖ.  Καὶ  ὅταν  ἔχουμε τὸ   Χριστὸ  μαζί  μας  ἔχουμε   τὰ  πάντα  μαζί μας.  Ὅταν ὅμως χάσουμε τὴ  πίστη πρὸς  τὸ  Χριστὸ  δὲν  ἔχουμε  οὔτε  τὴν εἰρήνη τοῦ Χριστοῦ, οὔτε  καὶ   τὸ   πνευματικό του  πλοῦτο  τῶν  ἀρετῶν. Ἄν  χάσουμε τὸ   Χριστὸ χάνουμε καὶ  τὴν  ἀληθινὴ  εὐτυχία. Καυχόμαστε  βέβαια  γιὰ  τὴ  σωματική μας ὀμορφιά, ἀλλὰ  ξεχάσαμε  ὅτι  ἡ  ἀληθινὴ ὀμορφιὰ  βρίσκεται μέσα  μας, ὅταν   εἴμαστε  στολισμένοι ψυχικὰ μὲ  ἀρετές.

            Ὁ τελώνης, κάνοντας αύτοκριτική, θεωροῦσε  τὸν ἑαυτό  του τρισαμαρτωλό, καὶ ἔτυπτε  τὸ  στῆθος του. Διότι ἀπὸ  τὸ   στῆθος  καὶ  τὴ  ψυχὴ τοῦ  ἀνθρώπου ποὺ δὲν ἀγαπᾶ  τὸ   Χριστὸ   ἐξέρχονται  ἀτιμίες  καὶ  πάθη.   Καὶ ὁ τελώνης γνώριζε πὼς  ἡ ἐργασία  τοῦ τελώνη τὴν ὁποία  καὶ  ἐπιτελοῦσε  μέχρι πρότινος  θὰ  τὸν  ὁδήγησαν καὶ σὲ  κλοπὲς  ἤ ἄλλες  ἁμαρτίες. Καὶ  δὲν  ἤθελε  νὰ  σηκώσει  τὰ  μάτια  του πρὸς  τὸν  οὐρανό, γιατὶ ἤξερε  ὅτι  στὸν οὐρανὸ βρισκόταν  ὁ Θρόνος  τοῦ  Θεοῦ  μας.  Βρίσκεται δηλαδὴ στὸν  οὐρανὸ ἡ Χάρις  καὶ  ἡ Ἁγιότης  ὅλων μας. Γι’ αὐτὸ καὶ ἦταν πάντοτε  ὁ  τελώνης  ταπεινόφρων.

            Ἔτσι  καὶ  μεῖς,   ἄς  λέμε  μαζί του «ἐν  τῷ  Ναῷ ἐστῶτες  τῆς  δόξης  Σου,  ἐν  οὐρανῷ ἐστάναι νομίζομεν», ὅπως  λέμε  οἱ ἱερεὶς λίγο  πρὶν  ἀρχίσουμε τὴ  Θεία  Λειτουργία. Λέμε δηλαδὴ  στὸ  Θεὸ ὅτι  ὁ  χῶρος  τῆς  Ἁγίας  Τραπέζης  εἶναι, κατὰ  κάποιο  τρόπο, αὐτὸς  ὁ   Οὐρανός, ὅπου λειτουργοῦν οἱ  ἅγιοι  ἄγγελοι  τοῦ  Θεοῦ  μας.

          Γι’ αὐτό, ἀδελφοί  μου!  Αὐτὸ  ποὺ εἶπε καὶ  ὁ ἀββᾶς   Ἀγάθων  πρὸς  τὰ   πνευματικά   του  παιδιά, λέγοντας  ὅτι  ἡ προσευχὴ χρειάζεται  νὰ  γίνεται ὅπως  θέλει  ὁ Κύριός   μας, ἄς  παλεύουμε  νὰ κλείνουμε τὰ   πνευματικά  μας μάτια  στὶς  μεθοδεῖες  καὶ  τὰ    τεχνάσματα τοῦ  διαβόλου. Γιὰ  νὰ  ἀπαλλαγοῦμε ἀπὸ τὴν  ἀκηδία  καὶ τεμπελιὰ ποὺ μᾶς  κάνει  ἀμελεῖς  στὴ  προσευχή.  Γιατὶ ἡ  προσευχὴ  εἶναι  ἔργο  θεάρεστο. Γι’ αὐτὸ  δὲν  πρέπει  ποτὲ  νὰ  ντρεπώμαστε  τὸ   ἔργο αὐτὸ τῆς  προσευχῆς. Καὶ  ὅταν περνᾶμε ἔξω  ἀπὸ  μιὰ  ἐκκλησία  νὰ  κάνουμε τὸ  σταυρό  μας εὐλαβικά, κάνοντας  ἔτσι  ὁμολογία  πίστεως   πρὸς  τὸ  Χριστό. Νὰ  μὴ  ντρεπώμαστε  νὰ  κάνουμε  προσευχὴ στὸ  σπίτι μας  ἤ στὸ  τραπέζι  ποὺ  τρῶμε. Κι ἄν  ὁ  Χριστὸς  δὲν ντράπηκε  νὰ  πεθάνει  ἐπὶ τοῦ σταυροῦ  χάριν  ἡμῶν, γιατὶ ἐμεῖς  νὰ  ντρεπώμαστε  νὰ  κάνουμε τὸ   σταυρό μας;  Εὔχομε, ἀδελφοί μου, ὁ Κύριός  μας Ἰησοῦς  Χριστός, διὰ  πρεσβειῶν  ὅλων  τῶν  ἁγίων  μαρτύρων νὰ κερδίσουμε ὅλοι  τὴ   βασιλεία  τῶν  οὐρανῶν. Ἀμήν!