Μνήμη εγκαινίων της Κωνσταντινουπόλεως

Στις 11 Μαΐου του 330 μ.Χ. τελέσθηκαν τα εγκαίνια της Κωνσταντινουπόλεως, της πόλεως της  Θεοτόκου,  μία  που  κατά  το  αρχαίο έθος  «τας  πόλεις  μετά την κτίσιν καθαίρειν είθιστο».  Ο  εορτασμός τότε κράτησε επί σαράντα ημέρες και διασώθηκε  μέχρι  σήμερα  στο  Μηνολόγιο της  Εκκλησίας μας. Η  λιτή για την γενέθλια  ημέρα  της  Πόλεως  ξεκινούσε από την περιοχή του Φόρου και  συνεχιζόταν  μέχρι  την  Μεγάλη  Εκκλησία. Επί  της  βασιλείας  του  Μεγάλου  Κωνσταντίνου  άρχισε  η ανέγερση  του ναού  της  Αγίας  Σοφίας  σε  ρυθμό  βασιλικής, που  τότε,  προφανώς  λόγω  του μεγέθους  του,  ονομαζόταν Μεγάλη  Εκκλησία.  Τα  εγκαίνια  όμως  του  ναού αυτού έγιναν μετά την κοίμησή του, στις 15 Φεβρουαρίου του 360 μ.Χ., οπότε  και  επίσημα  ονομάσθηκε  Αγία  Σοφία.

Τα  έργα  της  πρώτης  φάσεως  ανοικοδομήσεως  της  Πόλεως  επί  μεγάλου Κωνσταντίνου  στοίχισαν,  κατά  τον  Κωδινό,  60.000  λίτρες  χρυσού.

Η συγκεκριμένη ημέρα της τελέσεως των εγκαινίων της Κωνσταντινουπόλεως επιλέχθηκε σκόπιμα, γιατί συνέπιπτε  με  την  ημέρα της  μνήμης  του  μαρτυρίου  του  Αγίου  Μωκίου,  ο οποίος   ήταν  και  ο πολιούχος του Βυζαντίου.         
Μεταγενέστερες παραδόσεις, που καταγράφονται είτε σε χρονογραφήματα είτε σε αγιολογικές παραστάσεις, αλλά και σε αυτή ακόμα την υμνολογία της  Εκκλησίας μας,  θέλουν  τον  Μέγα  Κωνσταντίνο να  προσφέρει  την  πόλη  του  στην  Υπεραγία  Θεοτόκο.

Απολυτίκιον. Ήχος β’.    
Της  Θεοτόκου η πόλις,  τη  Θεοτόκω προσφόρως, την εαυτής ανατίθεται σύστασιν· εν  αυτή  γαρ  εστήρικται  διαμένειν, και  δι’  αυτής  περισώζεται  και κραταιούται,  βοώσα  προς  αυτήν·  χαίρε  η  ελπίς  πάντων  των  περάτων  της γης.

Κοντάκιον. Ήχος β’. Τοις των αιμάτων.       
Ως  περιούσιος  κλήρος  η πόλις  σου,  προσανατίθεται  Κόρη  τη  σκέπη  σου·  ήν σκέποις  αμάχω  ισχύϊ σου, σοι  αφορώσαν  Παρθένε  και  κράζουσαν· Συ  εί  του λαού  σου  ασφάλεια.

Μεγαλυνάριον.
Πόλις η περίοπτος του Χριστού, Κεχαριτωμένη, Παντευλόγητε Μαριάμ, ήνπερ  έσχες  πόλιν,  ως  σχοίνισμα  και  κλήρον,  φυλάττοις  τε  και σώζοις, τη προμηθεία  σου.