Ο Όσιος Θεοφάνης ο Ομολογητής ο Γραπτός, Επίσκοπος Νίκαιας

Ήταν  αδελφός  του  Θεοδώρου  του  Γραπτού  και  διακρινόταν  για  τη  μάθηση  των αγίων  γραφών  και  της  ιερής  θεολογίας,  αλλά και για την ακριβή γνώση  των αρχαίων  Ελληνικών  συγγραφών.

Ο  Θεοφάνης το 838, έθαψε  με  μεγάλη  λύπη  τον  αδελφό  του  Θεόδωρο,  όταν  αυτός πέθανε  στην  εξορία.  Κατόπιν  ο  Θεοφάνης  εξορίστηκε  στη  Θεσσαλονίκη.

Όαν  πέθανε  ο  εικονομάχος  βασιλιάς  Θεόφιλος,  ανέλαβε  τη διαχείριση της βασιλικής  αρχής. Ο  δε Πατριάρχης Μεθόδιος, έκανε τον Θεοφάνη Μητροπολίτη Νικαίας. Επιτέλεσε τα ποιμαντικά του καθήκοντα με μεγάλη ακρίβεια και πέθανε ήσυχος  με  τη  συνείδησή  του,  ότι  εκπλήρωσε  άρτια  τα  καθήκοντά  του  προς  τον Χριστό  και  την Εκκλησία και  σαν απλός Ιερομόναχος και  σαν επισκοπικός κυβερνήτης.
Ο  Θεοφάνης  ο  Γραπτός  είναι  από τους  μεγαλύτερους Έλληνες  θρησκευτικούς ποιητές  και  υμνογράφους  του  8^ου αιώνα,  αφού  συνέγραψε  πολλούς  κανόνες.

Απολυτίκιον. Ήχος  πλ. α’. Τον  συνάναρχον  Λόγον.    
Μυηθείς  των  Αγγέλων  Πάτερ  το  σύντονον,  θεοφανείας  αρρήτου  εδείχθης  σάλπιγξ χρυσή,  περιούσιον  λαόν  τρέφων  τοις  λόγοις  σου·  των  γαρ  πανσόφων  σου  ωδών,  η πανεύσημος  μολπή,  ευφραίνει  την  Εκκλησίαν,  δι’  ήν  λαμπρώς  ηγωνίσω, θεομακάριστε  Θεόφανες.

Κοντάκιον. Ήχος δ’. Επεφάνης σήμερον.    
Ανεφάνης  Όσιε  τη  Εκκλησία,  ώσπερ   άλλος  ήλιος,  ταύτην  φωτίζων  αστραπαίς,  των  σων  δογμάτων  Θεόφανες,  ως  θυηπόλος  Χριστού  του  Θεού  ημών.

Μεγαλυνάριον.

Όργανον του Πνεύματος εμμελές, λιγυρά κινύρα, εξαγγέλουσα τοις εν γη, των επουρανίων, ασμάτων τας  υψώσεις,  υπάρχεις  Ιεράρχα,  Πάτερ  Θεόφανες.