Ο Όσιος Νείλος ο εν τη μονή Μεγίστης Λαύρας ασκήσας

Ο  Όσιος Νείλος καταγόταν  από τον  Άγιο  Πέτρο  Κυνουρίας  και  έζησε  κατά  το  πρώτο ήμισυ του 17^ου αιώνος μ.Χ. Από  νεαρή  ηλικία  παρελήφθη  από τον θείο του, ιερομόναχο Μακάριο, στην εκεί ιερά μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου, την καλουμένη του  Μαλεβή, όπου και αφού εκπαιδεύθηκε με θεοσέβεια, χειροτονήθηκε διάκονος. Ποθώντας όμως και οι δύο ακόμη πιο ασκητικό βίο, μετέβησαν στο Άγιον Όρος, όπου, αφού  για  λίγο χρόνο  ασκήτεψαν  στο  σπήλαιο  που  είχε  ασκητέψει  ο  Όσιος  Πέτρος ο  Αθωνίτης  († 12 Ιουνίου), στη συνέχεια μετέβησαν σε έρημη έκταση κοντά στη Λαύρα του  Οσίου Αθανασίου, έκτισαν ναό τιμώμενο στο όνομα της Υπαπαντής και παρέμειναν εκεί ασκητεύοντας  με  αυστηρότητα.

Αργότερα ο Όσιος Νείλος, για μεγαλύτερη άσκηση, κατέφυγε σε σπήλαιο που βρισκόταν σε πολύ απόκρημνο βράχο, όπου, αφού ανήγειρε μικρό ναό, παρέμεινε ασκούμενος  και  νυχθημερόν  προσευχόμενος  καθ’ όλο  τον  υπόλοιπο  βίο  αυτού.

Ο  Όσιος  Νείλος  κοιμήθηκε με ειρήνη  στις 12 Νοεμβρίου του  1651 και  ενταφιάσθηκε πλησίον του  σπηλαίου του. Μετά  την  οσία  ταφή του, μύρο  ευώδες  ανέβλυσε  από τον τάφο του, που παρείχε την ίαση σε όσους ασθενείς προσέφευγαν εκεί με πίστη.
Αργότερα, λόγω εδαφικών μεταβολών, ο τάφος του  Οσίου εξαφανίσθηκε και  παρέμεινε άγνωστος για πολλά χρόνια. Το 1815, ο Όσιος Νείλος παρουσιάσθηκε σε κάποιον μοναχό, που ονομαζόταν Αιχμάλωτος και αφού του προείπε πολλά μέλλοντα, στην συνέχεια τον πρόσταξε να καταστήσει βατή τον οδό προς το σπήλαιό του, για να μεταβαίνουν οι μοναχοί να προσκυνούν  και  να  λειτουργούν  το  ναό  που  είχε  ιδρύσει. Αμέσως ο μοναχός Αιχμάλωτος ανακοίνωσε στους υπόλοιπους πατέρες όσα προστάχθηκαν από τον Όσιο, αυτοί δε έσπευσαν με  προθυμία  όχι  μόνο  να  διανοίξουν την οδό, αλλά και να οικοδομήσουν νέο ναό προς τιμήν  του  Οσίου. Κατά την εκσκαφή των θεμελίων του ναού, ανευρέθη ο τάφος του και τα σεπτά λείψανά του, τα  οποία ανέδιδαν  άρρητη  ευωδία.

Απολυτίκιον. Ήχος δ’. Ταχύ προκατάλαβε.
Ως άνθη πανεύοσμα, της αϊδίου ζωής, τα θείά σου λείψανα, εκ των ταμείων της γης, ημίν ανεφάνησαν· όθεν μνείαν τελούντες, της ευρέσεως τούτων, μέλπομεν Πάτερ Νείλε,  την  δοθείσάν  σοι  χάριν,  δι’ ής πάσι προστάτης, ευρίσκη  θερμότατος.

Κοντάκιον. Ήχος δ’. Επεφάνης σήμερον.    
Τα σεπτά σου λείψανα περικυκλούντες, εξ  αυτών  λαμβάνομεν,  αγιασμού  τας  δωρεάς, Μυροβλυτών  εγκαλλώπισμα,  Νείλε θεόφρον, Αγγέλων  ομόσκηνε.

Μεγαλυνάριον.
Μύρου αποπνέοντα την οσμήν, και μελλούσης δόξης, εκδηλούντα τα αγαθά, ώφθησαν τοις  πάσι,  τα  θεία  λείψανά  σου·  διο  σε  Μυροβλύτα,  Νείλε  γεραίρομεν.