Ο Άγιος Πολύκαρπος ο Ιερομάρτυρας Επίσκοπος Σμύρνης

Ο  Άγιος  Ιερομάρτυς  Πολύκαρπος γεννήθηκε περί το 80 μ.Χ. από ευσεβείς  και  φιλόθεους γονείς, τον Παγκράτιο  και  τη  Θεοδώρα, που είχαν  εγκλειστεί  στη  φυλακή  για την πίστη του Χριστού, και βαπτίσθηκε Χριστιανός σε νεαρή ηλικία. Υπήρξε  μαζί με τον Άγιο Ιγνάτιο τον Θεοφόρο, μαθητή του Ευαγγελιστού Ιωάννη. Λίγο πριν αναχωρήσει από τον πρόσκαιρο αυτό βίο ο Άγιος Βουκόλος, Επίσκοπος Σμύρνης († 6 Φεβρουαρίου), χειροτόνησε μετά  των  Αγίων  Αποστόλων, ως  διάδοχό  του, τον  Άγιο  Πολύκαρπο  και  μετά  κοιμήθηκε  μὲ  ειρήνη.

Ο  Άγιος  παρακολούθησε  με αγωνία  και  προσευχή τη σύλληψη  του Αγίου Ιγνατίου του Θεοφόρου, Επισκόπου Αντιοχείας και τα μαρτύρια αυτού. Η αγάπη του προς  τον  θεοφόρο  Πατέρα  μαρτυρείται  και  από την Επιστολή  την οποία  έγραψε  προς  τους  Φιλιππησίους. Σε αυτή  την επιστολή  τους συγχαίρει για την φιλοξενία, την οποία παρείχαν στον Άγιο  Ιγνάτιο, όταν  αυτός  διήλθε  από  την  πόλη τους. Το  κείμενο  αυτό του  Αγίου  Πολυκάρπου  διακρίνεται  για  τον  αποστολικό, θεολογικό  και  ποιμαντικό  χαρακτήρα  του.

Ο Άγιος Πολύκαρπος, διακρινόταν για την σωφροσύνη, τη θεολογική κατάρτιση και την αφοσίωση στη  διδασκαλία του  Ευαγγελίου, καθώς μιλούσε  πάντα σύμφωνα με τις Γραφές. Ήταν ο γνησιότατος εκπρόσωπος της αποστολικής διδασκαλίας σε όλες τις Εκκλησίες της Ασίας. Ο Άγιος Ειρηναίος παρέχει την πληροφορία ότι ο Άγιος Πολύκαρπος μετέστρεψε  πολλούς  από  τις αιρέσεις  του  Βαλεντίνου  και του Μαρκίωνος στην Εκκλησία του Θεού. Διηγείται μάλιστα και ένα επεισόδιο αναφερόμενο στη στάση του Αγίου Πολυκάρπου έναντι του Μαρκίωνος. Όταν ο αιρεσιάρχης αυτός τον πλησίασε κάποτε και του απηύθυνε  την παράκληση:  «επεγίνωσκε  ημάς», δηλαδή  αναγνώρισέ μας, ο Άγιος απάντησε: «επιγινώσκω, επιγινώσκω σε τον πρωτότοκον του Σατανά».

Ένα άλλο επεισόδιο ανάγεται στη γεροντική  ηλικία του Αγίου Πολυκάρπου. Όπως είναι γνωστό, οι Εκκλησίες της Μικράς Ασίας εόρταζαν το  Πάσχα  στις  14 του  μηνός  Νισσάν, σε  οποιαδήποτε  ημέρα και  αν  τύχαινε αυτό. Αντίθετα οι άλλες Εκκλησίες δεν εόρταζαν καθόλου το Πάσχα, αλλά  αρκούνταν στον εβδομαδιαίο  κατά  Κυριακή εορτασμό  της Αναστάσεως, τονίζοντας ασφαλώς περισσότερο τον εορτασμό της πρώτης Κυριακής μετά την πανσέληνο της εαρινής ισημερίας. Επειδή  λόγω της διαφοράς αυτής η  Εκκλησία  της  Ρώμης τηρούσε αυστηρή  στάση  έναντι  των  Μικρασιατών, ο  Άγιος Πολύκαρπος  αναγκάσθηκε να  μεταβεί  στη  Ρώμη, για  να  διευθετήσει το  ζήτημα και  άλλα δευτερεύοντα θέματα, με τον Επίσκοπο Ρώμης Ανίκητο.

Μετά  την επιστροφή του  από  την  Ρώμη, υπέργηρος  πλέον, συνέχισε την  αποστολική  δράση  του  με  τόση  επιτυχία, ώστε προκάλεσε την οργή  των  ειδωλολατρών. Αυτή  η προδιάθεση ήταν φυσικό να προκαλέσει  το μαρτύριό του, που ακολούθησε την εξής πορεία. Ο Κόϊντος, ζηλωτής  Χριστιανός, ο  οποίος  ήλθε  στη  Σμύρνη  από  τη Φρυγία, παρακίνησε ομάδα Φιλαδελφέων Χριστιανών να προσέλθουν στον ανθύπατο  Στάτιο  Κοδράτο, για  να  δηλώσουν σε αυτόν την ιδιότητά  τους  καὶ  την  πίστη  τους  στον  Χριστό, πράγμα το  οποίο φυσικά  προοιώνιζε θάνατο. Τελικά  μαρτύρησαν όλοι, εκτός  από  τον Κόϊντο, ο  οποίος  δειλιάσας  την  τελευταία  στιγμή, θυσίασε  στα  είδωλα. Ο  όχλος, αν  και  θαύμασε την γενναιότητα  των  Μαρτύρων, απαιτούσε να εκτελεσθούν οι «άθεοι» και  να αναζητηθεί ο Άγιος Πολύκαρπος, ο οποίος πιεζόμενος από τους Χριστιανούς είχε αναχωρήσει σε κάποιο αγρόκτημα. Τελικά ο Άγιος συνελήφθη το έτος 167 και οδηγήθηκε ενώπιον  του  ανθυπάτου.

Ο  γηραιός  Επίσκοπος  δεν  ταράχθηκε. Το πρόσωπό  του  ήταν  γαλήνιο και λαμπερό. Ο αστυνόμος Ηρώδης και ο πατέρας του Νικήτας προσπάθησαν  να πείσουν τον Άγιο να αρνηθεί τον Χριστό. Ο  Άγιος όμως, με πνευματική ανδρεία απάντησε ότι  υπηρετεί  τον  Χριστό  επί 86 έτη  χωρίς  καθόλου  να  Τον εγκαταλείψει. Πως  μπορούσε  λοιπόν  τώρα να Τον  βλασφημήσει  και  να  Τον  αρνηθεί;  Ο  ανθύπατος  τότε  διέταξε να  τον ρίξουν στην  φωτιά. Ο  Γέρων Πολύκαρπος  αποδύθηκε  μόνος  τα ιμάτιά του και περίμενε προσευχόμενος λέγοντας: «Κύριε, ο Θεός ο Παντοκράτωρ, ο του αγαπητού και ευλογητού παιδός Σου Ιησού  Χριστού Πατήρ, δι’ Ού την περί Σου επίγνωσιν ειλήφαμεν,  ο Θεός των αγγέλων  και δυνάμεων, και πάσης της κτίσεως, και παντός του γένους των δικαίων, οί ζώσιν  ενώπιόν  Σου, ευλογώ Σε, ότι ηξίωσάς με της ημέρας και ώρας ταύτης του λαβείν με μέρος  εν αριθμώ των μαρτύρων Σου, εν τω ποτηρίω του  Χριστού Σου, εις ανάστασιν ζωής αιωνίου, ψυχής τε και  σώματος, εν αφθαρσίᾳ Πνεύματος Αγίου, εν οίς προσδεχθείην ενώπιόν Σου σήμερον εν θυσίᾳ  πίονι  και  προσδεκτή, καθώς  προητοίμασας  και  προσεφανέρωσας και  επλήρωσας  ο  αψευδής  και  αληθινός  Θεός. Δια τούτο και  περί πάντων  αινώ Σε, ευλογώ Σε, δοξάζω Σε, συν τω αιωνίω και επουρανίω Ιησού  Χριστώ,…».

Η  φωτιά  σχημάτισε γύρω  από  το  σώμα  του  Αγίου Πολυκάρπου καμάρα  χωρίς  να  τον  αγγίζει. Τότε στρατιώτης  εκτελεστής  τελείωσε τον  Άγιο  Μάρτυρα  δια  του ξίφους. Έπειτα  το  Ιερό λείψανο  ρίφθηκε στην φωτιά, οι δε πιστοί συνέλεξαν τα ιερά λείψανα αυτού.
Η  Σύναξη  του  Αγίου  Πολυκάρπου  ετελείτο  στη  Μεγάλη  Εκκλησία.

Απολυτίκιον.  Ήχος  δ’.  Ταχύ  προκατάλαβε.        
Την κλήσιν τοις έργοις σου, επισφραγίσας σοφέ, ελαία κατάκαρπος, ώφθης εν οίκω Θεού, Πολύκαρπε ένδοξε· συ γαρ ως  Ιεράρχης, και  στερρός Αθλοφόρος, τρέφεις την Εκκλησίαν, λογική ευκαρπία, πρεσβεύων Ιερομάρτυς,  υπέρ  των  ψυχών  ημών.

Κοντάκιον.  Ήχος  α’.  Χορός  Αγγελικός.    
Καρπούς τους λογικούς, τω Κυρίω προσφέρων,  Πολύκαρπε  σοφέ,  αρετών δι’ ενθέων, εδείχθης αξιόθεος, Ιεράρχα μακάριε, όθεν σήμερον, οι φωτισθέντες σοις λόγοις, ανυμνούμέν σου, την  αξιέπαινον  μνήμην,  Θεόν μεγαλύνοντες.

Μεγαλυνάριον.
Φοίνιξ ανεδείχθης καρποτελής, ως  καρποφορίαν,  περιφέρων  θεουργικήν, την των Αποστόλων,  αμέσως  κοινωνίαν,  δι’ ής  εκτρέφεις  κόσμον, Πάτερ Πολύκαρπε.