Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως

Ο μεγάλος αυτός πατέρας και διδάσκαλος της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας γεννήθηκε στην Αντιόχεια το 347 μ.Χ. Πατέρας του ήταν ο στρατηγός Σεκούνδος και μητέρα του η Ανθούσα. Γρήγορα έμεινε ορφανός από πατέρα, και η μητέρα του – χήρα τότε 20 ετών – τον ανέθρεψε και τον μόρφωσε κατά  τον καλύτερο χριστιανικό τρόπο.

Ήταν ευφυέστατο μυαλό και σπούδασε πολλές επιστήμες στην Αντιόχεια – κοντά στον τότε διάσημο ρήτορα Λιβάνιο – αλλά και στην Αθήνα, μαζί με τον  αγαπημένο του φίλο Μ. Βασίλειο. Όταν αποπεράτωσε τις σπουδές του, επανήλθε στην Αντιόχεια και αποσύρθηκε στην έρημο για πέντε χρόνια, όπου ασκήτευε προσευχόμενος και μελετώντας τις  Άγιες Γραφές.

Ασθένησε όμως και επέστρεψε στην Αντιόχεια, όπου χειροτονήθηκε διάκονος – το 381, σε ηλικία 34 ετών – από τον Αρχιεπίσκοπο Αντιοχείας Μελέτιο. Αργότερα δε, από τον διάδοχο του Μελετίου Φλαβιανό, πρεσβύτερος σε ηλικία 40 ετών.

Κατά την ιερατική του διακονία ανέπτυξε όλα τα ψυχικά του χαρίσματα, πύρινο θείο ζήλο και πρωτοφανή ευγλωττία στα κηρύγματά του. Έσειε και συγκλόνιζε τα πλήθη της Αντιόχειας και συγκινούσε τις ψυχές τους βαθύτατα. Η φήμη του αυτή έφτασε μέχρι την βασιλεύουσα και έτσι, την 15^η Δεκεμβρίου 397, με κοινή ψήφο βασιλιά  Αρκαδίου και Κλήρου, έγινε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, κάτι που ο ίδιος δεν επεδίωξε ποτέ.

Και από την θέση αυτή ο ιερός Χρυσόστομος, εκτός άλλων, υπήρξε αυστηρός ασκητής και δεινός ερμηνευτής της Αγίας Γραφής, όπως φαίνεται από τα πολλά συγγράμματά του (διασώθηκαν 804 περίπου, ομιλίες του).

Έργο επίσης του Χρυσοστόμου είναι και η Θεία Λειτουργία, που τελούμε σχεδόν κάθε Κυριακή, με λίγες μόνο, από τότε μετατροπές. Ο ιερός Χρυσόστομος κατά την διάρκεια της πατριαρχείας του, υπήρξε αδυσώπητος ελεγκτής κάθε παρανομίας και κακίας. Αυτό όμως έγινε αιτία να δημιουργήσει φοβερούς εχθρούς, και μάλιστα αυτήν την αυτοκράτειρα  Ευδοξία, επειδή  ήλεγχε τις παρανομίες της. Αυτή  μάλιστα, σε συνεργασία με τον τότε Πατριάρχη Αλεξαδρείας Θεόφιλο (ενός μοχθηρού καὶ ασεβούς ανθρώπου), συγκάλεσε σύνοδο (παράνομη) από 36 επισκόπους (όλοι τους πνευματικά ύποπτοι και δυσαρεστημένοι από τον Άγιο) στο χωριό Δρυς της Χαλκηδόνας και πέτυχε την καθαίρεση και εξορία του Αγίου σ’ ένα χωριό της Βιθυνίας. Η απόφαση αυτή  όμως, τόσο εξερέθισε τα πλήθη, ώστε αναγκάστηκε αυτή η ίδια η Ευδοξία να τον ανακαλέσει  από την εξορία και να τον αποκαταστήσει στο θρόνο με άλλη συνοδική αθωωτική  απόφαση (402).

Αλλά λίγο αργότερα, η ασεβής αυτή αυτοκράτειρα, κατάφερε και πάλι να εξορίσει τον Άγιο (20 Ιουνίου 404) στην Κουκουσό τῆς Αρμενίας και ἀπό εκεί στα Κόμανα, όπου μετά ἀπό πολλές κακουχίες και άλλες ταλαιπωρίες πέθανε το 407 μ.Χ.

Ο Μ. Ι. Γαλανός στον Συναξαριστή του, μεταξύ των άλλων, αναφέρει για τον Ιερό Χρυσόστομο, ότι υπήρξε και αναγνωρίζεται ως ο πιο άριστος και δημοφιλής διδάσκαλος της Χριστιανικής Εκκλησίας. Κανένας δεν εξήγησε όπως αυτός, με τόσο πλούτο και τόση σαφήνεια τα νοήματα των θείων Γραφών, ούτε δε υπήρξε εφάμιλλός του στην ετοιμολογία, την απλότητα, αλλά και στη φλόγα και την δύναμη της ρητορείας. Υπήρξε ρήτορας θαυμαστός, λογοτέχνης απαράμιλλος, βαθύτατος και διεισδυτικότατος, ψυχολόγος και καταπληκτικός κοινωνιολόγος με αίσθημα χριστιανικής ισότητας, χωρίς προνομιούχους, με καθολική  αδελφότητα.

Ανήκει σ’ αυτούς που φαίνονται «ως φωστήρες εν κόσμω». Δηλαδή σαν φωτεινά αστέρια μέσα στον κόσμο.

Να σημειώσουμε εδώ, ότι ο ιερός Χρυσόστομος πέθανε την 14^η Σεπτεμβρίου, αλλά λόγω εορτής της υψώσεως του Τιμίου Σταυρού μετατέθηκε η ἑορτή της μνήμης του την 13^η Νοεμβρίου.

Επίσης την 15^η Δεκεμβρίου εορτάζουμε την χειροτονία του σε Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, την 27^η Ιανουαρίου την ανακομιδή των λειψάνων του, αλλά η μνήμη του εορτάζεται και την 30^η Ἰανουαρίου μαζί με τον Μ. Βασίλειο και τον Άγ. Γρηγόριο τον Θεολόγο.           
Και τέλος την 26^η Φεβρουαρίου εορτάζουμε την μνήμη της χειροτονίας του σε πρεσβύτερο.

Απολυτίκιον. Ήχος πλ. δ’.

Η του στόματός σου καθάπερ πυρσός, εκλάμψασα χάρις, την οικουμένην εφώτισεν· αφιλαργυρίας τω κόσμω, θησαυρούς εναπέθετο· το ύψος ημίν της ταπεινοφροσύνης υπέδειξεν. Αλλά σοις λόγοις παιδεύων, Πάτερ Ιωάννη Χρυσόστομε, πρέσβευε τω Λόγω Χριστώ τω Θεώ, σωθήναι τας ψυχάς ημών.

Έτερον Απολυτίκιον. Ήχος γ’. Θείας πίστεως.       
Στόμα πάγχρυσον, της Εκκλησίας, ῥήτωρ ένθεος, της ευσεβείας, ανεδείχθης Ιωάννη Χρυσόστομε· καταυγασθείς γαρ τη αίγλη του Πνεύματος, λόγους ζωής ναβλύζεις τοις πέρασι. Πάτερ Όσιε, Χριστόν τον Θεόν ικέτευε, δωρήσασθαι  ημίν το μέγα έλεος.

Κοντάκιον. Ήχος πλ. β’. Την υπέρ ἡμών.

Εκ των ουρανών, εδέξω την θείαν χάριν, και δια των σων, χειλέων πάντας διδάσκεις, προσκυνείν εν Τριάδι, τον ένα Θεόν, Ιωάννη Χρυσόστομε, παμμακάριστε Όσιε, επαξίως ευφημούμέν σε· υπάρχεις γαρ καθηγητής, ως τα θεία σαφών.

Έτερον Κοντάκιον. Ήχος πλ. δ’. Τη υπερμάχω.

Τον ποταμόν της  Εκκλησίας τον χρυσόρρειθρον

Και  ευσεβείας την κιθάραν την χρυσόφθογγον

Τον Χρυσόστομον αινέσωμεν Ιωάννην·

Χρυσουργία γαρ του λόγου κατεχρύσωσε

Τας καρδίας των πιστών και τα νοήματα·       
Τούτω  λέγοντες, χαίρε θείε Χρυσόστομε.

Μεγαλυνάριον.
Χαίροις ο χρυσόρρειθρος ποταμός, ο την οικουμένην, καταρδεύων νάμα χρυσούν· χαίροις ο την γλώτταν, χρυσούς και την καρδίαν, Χρυσόστομε τρισμάκαρ, Πατριαρχών η κρηπίς.