Ο Άγιος Γεώργιος ο Μεγαλομάρτυρας ο Τροπαιοφόρος

Η οικουμενικότητα του Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου, που εκφράζεται  μέσα  από τη λειτουργική τέχνη,  την  τιμή  προς  τον  Άγιο  λαών και φυλών ακόμα και μη ορθοδόξων, τη λαϊκή θρησκευτικότητα, μαρτυρείται  περίτρανα  από  την  γ’ Ωδή του Κανόνος του:  «Γη πάσα και βρότειος φυλή, ουρανός τε συγχαίρει, στρατός Αγγέλων τε, ο πρωτοστράτηγος  γαρ, Χριστού νυν Γεώργιος εκ γης, βαίνει προς ουράνια». Παρά την ευρέως  διαδεδομένη  τιμή  και  ευλάβεια  προς  τον  Άγιο  Γεώργιο, δεν  υπάρχουν  πολλές  αυθεντικές  ιστορικές  πηγές  για  το  πρόσωπο  και  το μαρτύριό του. Πρώτη και σπουδαιότερη πηγή από την οποία αντλούμε πληροφορίες για τον βίο, το μαρτύριο και τα θαύματα του Αγίου Μεγαλομάρτυρος  Γεωργίου  είναι το  ιστορικό  που  συνέταξε  ο  υπηρέτης  του Αγίου, Πασικράτης, ο οποίος  παρακολούθησε  τα  γεγονότα  του  μαρτυρίου του  Αγίου.

Ο  Άγιος  Γεώργιος  γεννήθηκε  μεταξύ  των  ετών  280 – 285 μ.Χ., πιθανότατα στην περιοχή της Αρμενίας, κατά τους χρόνους του αυτοκράτορος Διοκλητιανού.  Εκεί,  σε  ένα μοναστήρι της περιοχής, ο Άγιος δέχθηκε το μυστήριο  του  Βαπτίσματος  και  έγινε  μέλος  της  Εκκλησίας.  Ο  πατέρας  του Αγίου ονομαζόταν Γερόντιος, ήταν Συγκλητικός – στρατηλάτης στο αξίωμα – και καταγόταν από πλούσια και επίσημη γενιά της  Καππαδοκίας. Σε  παλαιό  χειρόγραφο  αναφέρεται  ότι  γεννήθηκε  στη  Σεβαστούπολη  της Μικράς  Αρμενίας  και  ότι  αρχικά  ήταν  ειδωλολάτρης,  ενώ  αργότερα  έγινε Χριστιανός. Η  σύζυγός του  ονομαζόταν   Πολυχρονία,  ήταν  Χριστιανή  και καταγόταν από τη γνωστή Λύδδα (Διόσπολη) της Παλαιστίνης. Όπως αναφέρουν  οι  πηγές, η  οικογένεια  του  Αγίου,  όταν  εκείνος  ήταν  σε  μικρή ηλικία,  μετοίκησε  στη  Λύδδα,  λόγω  του  θανάτου  του  πατρός  του.

Σε νεαρή ηλικία ο Γεώργιος κατατάχθηκε στο Ρωμαϊκό  στρατό.  Διακρίθηκε για την τόλμη και τον ηρωισμό του και έλαβε το αξίωμα του Τριβούνου. Λίγο  αργότερα  ο  Διοκλητιανός  τον  έκανε  Δούκα  (διοικητή)  με  τον  τίτλο  του Κόμητος στο τάγμα των Ανικιώρων της αυτοκρατορικής φρουράς, «πολλάκις πρότερον μεγαλοπρεπώς διαπρέψας του των σχολών  μετά  ταύτα πρώτου  τάγματος  κόμης  κατ’ εκλογήν  προεβλήθη».

Στις αρχές του 303 μ.Χ. ο Άγιος συλλαμβάνεται και  ακολουθεί  το  μαρτύριο. Η  πίστη του Αγίου γίνεται αφορμή να βαπτισθούν Χριστιανοί οι στρατιωτικοί  Ανατόλιος  και  Πρωτολέων,  Βίκτωρ  και  Ακίνδυνος, Ζωτικός και Ζήνωνας, Χριστόφορος και Σεβηριανός, Θεωνάς, Καισάριος και Αντώνιος,  των  οποίων  τη  μνήμη  εορτάζει  η  Εκκλησία  στις  20  Απριλίου  και η βασίλισσα Αλεξάνδρα, σύζυγος του Διοκλητιανού,  μαζί  με  τους  δούλους της  Απολλώ,  Ισαάκιο  και  Κοδράτο,  των  οποίων  η  μνήμη  τιμάται  στις  21 Απριλίου.

Ο Άγιος μαρτύρησε, «απετμήθη την κεφαλήν», μετά από πλήθος βασανιστηρίων,  την  Παρασκευή  23  Απριλίου  του  έτους 303 μ.Χ. Κατά  δε  τον υπολογισμό του ιστορικού Ευσεβίου και σύμφωνα με το Μακεδονικό ἡημερολόγιο, η ημέρα αυτή αντιστοιχούσε στην Παρασκευή της Διακαινησίμου, του Πάσχα. Κρυφά σήκωσαν οι Χριστιανοί το πάντιμο λείψανό  του  και  το  έθαψαν  μαζί με αυτό της  Αγίας μητρός του, η  οποία μαρτύρησε την  ίδια  ή  την  επόμενη  ημέρα.  Ο  πιστός  υπηρέτης  του  Αγίου, Πασικράτης, εκτελώντας την επιθυμία του Αγίου, παρέλαβε το Άγιο λείψανο  του  Μάρτυρα  μαζί  με  αυτό  της  μητέρας  του  και  το  μετέφερε  στη Λύδδα της Παλαιστίνης. Από εκεί, όπως βεβαιώνουν οι πηγές, οι Σταυροφόροι πήραν τα ιερά λείψανα της Αγίας Πολυχρονίας και τα μετέφεραν  στη  Δύση.

Μετά  το  μαρτυρικό  θάνατο του  Αγίου,  μαρτύρησαν  και  οι  συνδέσμιοί  του Ευσέβιος,  Νέων,  Λεόντιος,  Λογγίνος  και  άλλοι  τέσσερις  μαζί.  Την  μνήμη τους  τιμά  η  Εκκλησία  στις  24  Απριλίου.

Βλέπουμε ότι με κέντρο την ημέρα του μαρτυρίου του  Αγίου,  δημιουργείται μέσα  στο  τελετουργικό  χρόνο  της  Εκκλησίας,  ένας  εορτολογικός  κύκλος,  ο οποίος καλλιεργείται περισσότερο από τα Τυπικά της Κωνσταντινουπόλεως,  ξεκινά  στις  20  Απριλίου  και  τελειώνει στις 24 του αυτού  μηνός. Ο  εορτολογικός αυτός κύκλος δείχνει  την  περίοπτη  θέση  του Μεγαλομάρτυρος  στη  ζωή  της  Εκκλησίας.

Η  τιμή  του  Αγίου  επεξετάθη  εντός  ολίγου χρόνου σε  όλη  την  Ανατολή. Έτσι  στη  Συρία  ήδη  από  τον  4^ο  αιώνα  μ.Χ.  υπήρξαν  ναοί  αφιερωμένοι  στη μνήμη  του,  ενώ  στην  Αίγυπτο  υπήρχαν  περί  τους  40  ναούς και  3  Μονές  στο όνομά του.  Στις  λοιπές  ανατολικές  περιοχές  η  τιμή  του  Αγίου  είχε λάβει τεράστιες διαστάσεις από αρχαιοτάτους χρόνους. Στην Αγιοτόκο και μαρτυρική Καππαδοκία βρίσκονται πολλοί ναοί αφιερωμένοι στον Μεγαλομάρτυρα,  αλλά  και  σε άλλους Αγίους, με εξαίρετες  τοιχογραφίες του μαρτυρίου  του  Αγίου,  καθώς  και  της  μητρός του  Αγίας  Πολυχρονίας. Και στην Κωνσταντινούπολη όμως πολλοί και ονομαστοί ναοί ήταν αφιερωμένοι στον Μεγαλομάρτυρα του Χριστού Γεώργιο. 
Η  τιμή  προς  τον  Άγιο Γεώργιο στην περιοχή της Μικράς Ασίας και της Κωνσταντινουπόλεως  καλλιεργήθηκε  ιδιαίτερα  από τον  Όσιο Θεόδωρο τον Συκεώτη. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η μνήμη του  Οσίου Θεοδώρου,  που  η  Εκκλησία  μας  τιμά  στις  22  Απριλίου, εορταζόταν  στην Κωνσταντινούπολη  με  ιερά  Σύναξη  στο  ναό  του  Αγίου  Γεωργίου «εν τω Δευτέρω».  Αυτό  ακριβώς  καταδεικνύει  τη  σχέση  μεταξύ  των  δύο  Αγίων.

Απολυτίκιο.  Ήχος  δ’.

Ως των αιχμαλώτων ελευθερωτής, και των πτωχών υπερασπιστής, ασθενούντων  ιατρός,  βασιλέων  υπέρμαχος, Τροπαιοφόρε  Μεγαλομάρτυς Γεώργιε,  πρέσβευε  Χριστώ  τω  Θεώ,  σωθήναι  τας  ψυχάς  ημών.

Έτερον Ήχος α’. Της ερήμου πολίτης.          
Των Μαρτύρων το  κλέος,  και  λαμπρόν  ακροθίνιον,  των  καινών  τροπαίων την στήλην, και  οπλίτης  περίδοξον,  τιμήσωμεν  εν  ύμνοις  ιεροίς, Γεώργιον τον  μέγαν  Αθλητήν·  σελαγίζει  γαρ  τοις  θαύμασιν  πάσαν  γην,  και  σώζει τους κραυγάζοντας· δόξα τω σε δοξάσαντι Χριστώ, δόξα τω σε μεγαλύναντι,  δόξα  τω  ενεργούντι  δια  σου,  ξένα  θαυμάσια.

Κοντάκιον. Ήχος δ’. Ο υψωθείς εν τω Σταυρώ.     
Γεωργηθείς  υπό  Θεού  ανεδείχθης, της  ευσεβείας  γεωργός  τιμιώτατος,  των αρετών τα δράγματα συλλέξας σεαυτώ· σπείρας γαρ εν δάκρυσιν, ευφροσύνη θερίζεις· αθλήσας δε δι’ αίματος, τον Χριστόν  εκομίσω·  και  ταις πρεσβείαις  Άγιε  ταις  σαις,  πάσι  παρέχεις, πταισμάτων  συγχώρησιν.

Έτερον  Κοντάκιον.  Ήχος  πλ. δ’. Τη  υπερμάχω.

Ως  των  Μαρτύρων  ταξιάρχην  και  ακρέμονα

Και  Εκκλησίας  ακατάσειστον  θεμέλιον

Μακαρίζομέν  σε  πόθω  Τροπαιοφόρε.

Αλλ’  ως  μέγας  αρωγός  ημών  και  πρόβολος

Εν παντί αντιλαβού και υπεράσπισον 
Των  βοώντων  σοι,  χαίροις  Μάρτυς  Γεώργιε.

Μεγαλυνάριον.
Μέγας εν αθλήσει αναδειχθείς, ως τροπαιοφόρος, και εν θαύμασιν ευκλεής,  μέγας  αντιλήπτωρ,  της  Εκκλησίας  ώφθης, Γεώργιε  παμμάκαρ, Μαρτύρων  καύχημα.