Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ο Θαυματουργός Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης

Δεινός θεολόγος και  διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος ο Γρηγόριος. Δεν γνωρίζουμε το χρόνο και τον τόπο της γέννησής του. Ο Σ. Ευστρατιάδης όμως, στο αγιολόγιό του, αναφέρει ότι ο Άγιος Γρηγόριος γεννήθηκε το 1296 στην Κωνσταντινούπολη, από τον Κωνσταντίνο τον Συγκλητικό και την ευσεβεστάτη Καλλονή). Ξέρουμε όμως, ότι κατά το πρώτο μισό του 14^ου αιώνα ήταν στην αυτοκρατορική αυλή της Κωνσταντινούπολης, απ’ όπου και αποσύρθηκε στο Άγιον Όρος χάρη ησυχότερης ζωής, και αφιερώθηκε στην ηθική του τελειοποίηση και σε διάφορες μελέτες. Όταν όμως ξέσπασε η περίφημη διχόνοια για τους αγιορείτες Ησυχαστές, κατά των οποίων επετέθη ο μοναχός Βαρλαάμ ο Καλαβρίας, ο Γρηγόριος πήγε στη Θεσσαλονίκη και αναδείχτηκε ο ορθόδοξος  ηγέτης στην μεγάλη εκείνη θεολογική πάλη. Το ζητούμενο της πάλης αυτής ήταν κυρίως το μεθεκτικόν ή αμέθεκτον της θείας ουσίας. Ο Γρηγόριος, οπλισμένος με μεγάλη πολυμάθεια και ισχυρή κριτική για θέματα αγίων Γραφών, διέκρινε μεταξύ θείας ουσίας αμεθέκτου και θείας ενεργείας μεθεκτής. Και αυτό το στήριξε σύμφωνα με το πνεύμα των Πατέρων και η Εκκλησία επικύρωσε την ερμηνεία του με τέσσερις Συνόδους. Στην τελευταία, που έγινε στην Κωνσταντινούπολη το 1351, ήταν και ο ίδιος ο Παλαμάς. Αλλά ο  Γρηγόριος έγραψε πολλά και διάφορα θεολογικά έργα, περίπου 60.

Αργότερα ο Πατριάρχης Ισίδωρος, τον εξέλεξε αρχικά επίσκοπο Θεσσαλονίκης. Λόγω όμως των τότε ζητημάτων, αποχώρησε πρόσκαιρα στη Λήμνο. Αλλά κατόπιν ανέλαβε τα καθήκοντά του.
Πέθανε το 1360  και  τιμήθηκε αμέσως σαν Άγιος. Ο Πατριάρχης Φιλόθεος, έγραψε το 1376 εγκωμιαστικό λόγο στο Γρηγόριο Παλαμά, μαζί και ακολουθία. Και όρισε την εκκλησιαστική μνήμη του στη Β’ Κυριακή της Μ. Τεσσαρακοστής.

Απολυτίκιον. Ήχος πλ. δ’.

Ορθοδοξίας ο φωστήρ, Εκκλησίας το στήριγμα και διδάσκαλε, των Μοναστών η καλλονή, των θεολόγων υπέρμαχος απροσμάχητος, Γρηγόριε θαυματουργέ, Θεσσαλονίκης το καύχημα, κήρυξ της χάριτος, ικέτευε δια παντός, σωθήναι  τας ψυχάς  ημών.

Έτερον Απολυτίκιον. Ήχος πλ. α’. Τον συνάναρχον Λόγον.    
Το πολύφωνον στόμα της θείας χάριτος, των Ορθοδόξων δογμάτων τον αληθή θησαυρόν, ανυμνούμέν σε πιστώς Πάτερ Γρηγόριε· της Εκκλησίας γαρ φωστήρ, ανεδείχθης φαεινός, και κλέος Θεσσαλονίκης· ήτις εν σοι καυχωμένη, λαμπρώς γεραίρει τους  αγώνας σου.

Κοντάκιον. Ήχος πλ. δ’. Τη  υπερμάχω.

Το της σοφίας ιερόν και θείον όργανον

Θεολογίας την λαμπράν συμφώνως σάλπιγγα

Ανυμνούμέν σε Γρηγόριε θεορρήμον.

Αλλ’ ως νους νοί τω πρώτω παριστάμενος,

Προς αυτόν τον νουν ημών Πάτερ οδήγησον,

Ίνα κράζωμεν, χαίρε κήρυξ της χάριτος.

Έτερον Κοντάκιον. Ήχος δ’. Ο υψωθείς εν τω Σταυρώ.  
Θεσσαλονίκη η περίβλεπτος πόλις, την σην αγίαν εορτάζουσα μνήμην, προς ευφροσύνην συγκαλείται άπαντας· ταύτης ποιμενάρχης γαρ, θεοφόρος εδείχθης, και σοφός διδάσκαλος, Εκκλησίας απάσης· χαριστηρίους όθεν σοι ωδάς, άδομεν πάντες, Γρηγόριε μέγιστε.

Μεγαλυνάριον.
Χαίροις Εκκλησίας λαμπρός φωστήρ, και Θεσσαλονίκης, ποιμενάρχης θεοειδής· χαίροις του ακτίστου, φωτός όργανον θείον, και θεολόγων στόμα, Πάτερ Γρηγόριε.