ΠΑΤΕΡΙΚΕΣ ΓΝΩΜΕΣ

  Ἀπαντ. Σόπῳ μέν οὐ διέστη τῶν αὐτοῦ ποιημάτων ὁταῦτα ποιήσας Θεός˙ ποῦ γάρ ὁ πανταχοῦ παρών καί τά πάντατ῅ς ἰδίας πληρῶν θεότητος μεταστήσεται; Σῆ δέ φύσει καί οὐσίᾳ καί τῆ ὑποστάσει καί τοῖς λοιποῖς (455) ἰδιώμασι πάσηςκτιστ῅ς ὑπέρκειται φύσεως˙ καί ἀμετρήτως καί ἀκαταλήπτωςταύτης διέστηκεν.

4.

 

Ἐρώτ. Πῶς, τόπῳ μή διεστηκώς ἀλλά πανταχοῦ, ὡςλέγεις, παρών, ἀποκεχωρισμένος τῶν πάντων ἐστίν;Ἀπάντ. Δυσνόητον μέν τό ἐρώτημα, οὐ μέντοι γεδύσφραστον˙ Θε῵ δέ ἀδυνατεῖ οὐδέν˙ ὅθεν δυνατός ἐστι καί περί τούτων πληροφορ῅σαί σε. Ἀλλ᾿ ἄκουε συνετῶς˙ καθάπερὁ νοῦς ἡμῶν τῶν ἀνθρώπων οὔτε συνέχεται ὑπό τοίχων οὔτετόπῳ περιορίζεται, ἀλλά τό μέν σῶμα οἰκίσκῳ ἐγκλείεται καί δεσμοῖς περισφίγγεται, αὐτός δ᾿ ἐκτός ἐστι τούτων καί ἐλευθερίως πανταχοῦ περίεισιν, μήτε τοῦ σώματοςχωριζόμενος μήτε τ῅ς οἰκίας μακράν γινόμενος, ἀλλ᾿ οἱονεί καί σύνεστι τούτοις κεχωρισμένος καί κεχώρισται ἡνωμένοςαὐτοῖς, οὕτω καί ὁ Θεός πανταχοῦ καί ἐν π᾵σίν ἐστιν καί ἔξωπάντων˙ καί οὐδαμοῦ τῆ φύσει καί τῆ οὐσίᾳ καί τῆ δόξῃ ἐστίν˙ἀπερίγραπτος γάρ.

5.

 

Ἐρώτ. Ὁ οὖν ἀπερίγραπτος πῶς τά πάντα πληροῖ; Ὁ δέ τάπάντα πληρῶν, πῶς ἀπερίγραπτος καί οὐδαμοῦ ἐστιν;Ἀπάντ. Ἔστι μέν οὖν ὁμολογουμένως πανταχοῦ ὁ Θεόςκαί τά πάντα πληροῖ, οὐ συγκεκραμένος δέ ὄλως τοῖςὁρωμένοις ἀλλά κεχωρισμένος τ῵ τρόπῳ ᾧπερ εἰρήκαμεν˙οὐδαμοῦ δέ ἐστι τό καθ᾿ ἡμ᾵ς˙ οὐδείς γάρ οἶδεν, οὐδέ οἱ ἄγγελοι, ποῦ ἐστιν ὁ Θεός˙ εἰ γάρ ἀκούεις παρεστάναι, ἀλλά τ῵θρόνῳ τ῅ς δόξης˙ καί πρός τήν ἐκπεμπομένην λαμπρότηταἀντιβλέπειν μή ἐξισχύοντες, φόβῳ τά ἑαυτῶν κατακαλύπτουσι πρόσωπα, καί ἐκθαμβούμενοι τόν θεῖον ὕμνον ἀσιγήτως ἀεί ἀναπέμπουσι˙ τ῵ γάρ ἀστέκτῳ τ῅ς δόξης καταπληττόμενοι,οὐδέ ἐν περινοίᾳ γενέσθαι ἤ ἐννο῅σαι δύνανται, ποῦ ὁδεσπότης ἤ ὁποῖος αὐτός ἐκεῖνός ἐστιν˙ εἰ γάρ πρός τήνἀπαστράπτουσαν αἴγλην ἀντοφθαλμεῖν οὐκ ἰσχύσουσι, πῶςἄρα πορρωτέρω περιεργάζεσθαι δύναιντ᾿ ἄν; Ὅτι μέν οὖν ἔστινὁ Θεός καί πανταχοῦ ἐστι καί τά πάντα πληροῖ, καί οἱ ἄγγελοι 

 

(456) καί οἱ καθάραντες ἑαυτούς ἅγιοι ἐλλαμφθέντες καί φωτισθέντες ὑπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἴσασι˙ τό δέ ποῦ ἤ πῶς ἤ ὁποῖός ἐστιν, οὐδείς τῶν ἁπάντων γινώσκει, εἰ μή ὁ Πατήρτόν Τἱόν καί ὁ Τἱός τόν Πατέρα καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιον τόνΠατέρα καί τόν Τἱόν, ὡς συναΐδιον τούτοις καί ὁμοούσιον˙ταῦτα γάρ τά τρία, ὡς ἕν ὄντα, καί γινώσκουσιν ἑαυτά καί  γινώσκονται ὑπ᾿ ἀλλήλων. Ὡς αὐτός εἶπεν ὁ φύσει Θεός καί Τἱός τοῦ Θεοῦ, «οὐδείς οἶδε τά τοῦ ἀνθρώπου, εἰ μή τό πνεῦματοῦ ἀνθρώπου τό οἰκοῦν ἐν αὐτ῵˙ οὕτω καί τά τοῦ Θεοῦ οὐδείςοἶδεν, εἰ μή τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ»˙ καί πάλιν˙ «οὐδείς γινώσκει τόν Πατέρα, εἰ μή ὁ Τἱός,

 

καί οὐδείς γινώσκει τόν Τἱόν, εἰ μή ὁΠατήρ καί ᾧ ἄν βούληται ὁ Τἱός ἀποκαλύψαι».

 6.

 

Ἐρώτ. Καί πῶς φησιν ὁ Φριστός, «μή καταφρονήσητεἑνός τῶν μικρῶν τούτων˙ οἱ γάρ ἄγγελοι αὐτῶν διάπαντός βλέπουσι τό πρόσωπον τοῦ Πατρός μου τοῦ ἐνοὐρανοῖς»; Καί πάλιν, «μακάριοι οἱ καθαροί τῆ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται», σύ δέ λέγεις ὅτι καί οἱ ἄγγελοι ἀγνοοῦσιν ὁποῖος καί ποῦ ἐστιν ὁ Θεός;Ἀπάντ. Ὥσπερ τοῦ ἡλίου ἐν μεσημβρίᾳ λάμποντος τόἐκπεμπόμενον μέν ἐξ αὐτοῦ φῶς τρανῶς καθορῶμεν, αὐτόν δέἐκεῖνον κἄν ποσῶς κατιδεῖν καί καταμαθεῖν οὐκ ἰσχύομεν,ὅμως δέ βλέπειν αὐτόν ἐπ᾿ἀληθείας λέγομεν, οὕτω καί οἱ ἄγγελοι καί οἱ ἅγιοι τήν ἀπαστράπτουσαν δόξαν καθορῶντεςτοῦ Πνεύματος, ἐν αὐτῆ καί τόν Τἱόν καί τόν Πατέρα ὁρῶσιν˙οὐχ οὕτως δέ οἱ ἁμαρτωλοί καί ἀκάθαρτοι˙

 

ἐκεῖνοι γάρ τυφλοῖςκαί ἀναισθήτοις ἐοίκασιν˙ ὥσπερ γάρ οἱ τυφλοί τό φῶς τοῦαἰσθητοῦ ἡλίου λάμπον οὐ βλέπουσιν, οὕτω δή καί αὐτοί τόθεῖον φῶς ἀεί φαῖνον οὐ καθορῶσιν, οὔτε μήν ἐπαισθάνονται τ῅ς θέρμης αὐτοῦ.

7.

 

Ἐρώτ. (457) Σί οὖν βλέπουσιν οἱ κεκαθαρμένοι 

 

τόν νοῦνκαί τήν καρδίαν;Απάντ. Ἐπειδή ὁ Θεός φῶς ἐστι καί φῶς τό ἀκρότατον,ἕτερον οὐδέν ὁρῶσιν οἱ αὐτόν βλέποντες, εἰ μή φῶς˙ καί τοῦτο δ῅λον ἔκ τε τῶν ἰδόντων λάμψαν τό πρόσωπον τοῦΦριστοῦ ὡς τόν ἥλιον, τά δέ ἱμάτια αὐτοῦ γενόμενα ὡς τόφῶς˙ καί ἐκ Παύλου τοῦ ἀποστόλου, φῶς ἰδόντος τόν

 

Θεόν καί εἰς τήν αὐτοῦ ἐπίγνωσιν ἐπιστρέψαντος, καί ἐκμυρίων ἑτέρων ἁγίων.

 8.

 

Ἐρώτ. Πῶς οὖν < οὐ > π᾵σιν ὁρ᾵ται, ἐπεί ἀΐδιον καί ἀειλαμπές φῶς ἐστιν ὁ Θεός;Ἀπάντ. Ἐπειδή οὕτως κονόμησεν ἐξ ἀρχ῅ς ὁ Θεός˙ ἵναμηδεμίαν ἔχῃ κοινωνίαν τό σκότος ἐν τ῵ φωτί μηδέ ἐναγής καί βέβηλος μετά τοῦ Ἁγίου καί καθαροῦ. Διό καί ὡς μέγα χάσμακαί τεῖχος δέ αἱ πονηραί ἐνθυμήσεις καί οἱ μάταιοι ἡμῶνδιαλογισμοί οἷα δή τεῖχος ὑψηλόν γίνονται καί διιστῶσιν ἡμ᾵ςἀπό τοῦ φωτός τ῅ς ὄντως

 

ζω῅ς˙ ὁ γάρ Θεός φῶς ἐστι καί ζωήἐστιν˙ ὅσοι τοιγαροῦν ἐστέρηνται τούτου, νεκροί εἰσι τῆ ψυχῆκαί τοῦ αἰωνίου πυρός καί σκότους συγκληρονόμοι τε καί συμμέτοχοι.

9.

 

Ἐρώτ. Καί οὐκ ἔστι σωτηρίας τυχεῖν τόν μή εἰς ταῦταπεφθακότα τά μέτρα;

Ἀπάντ. Σοῦ Κυρίου

 

λέγοντος, πολλαί μοναί παρά τ῵ Πατρί μού εἰσιν,εὔδηλον ὅτι καί πολλαί σωτηρίας ὁδοί˙ π᾵σαι δέ ἐν μιᾶ τῆ τ῅ς μετανοίας ὁδ῵τελειοῦνται διά τ῅ς τοῦ κακοῦ ἀποχ῅ς, εἴτε τήν τ῅ς ἐλεημοσύνης εἴποις εἴτε τήντ῅ς ξενιτείας εἴτε πάσης ἑτέρας τοῦ ἀγαθου πράξεως ἐκπλήρωσιν, πρός τήν τῶνκρειττόνων ἐπιτυχίαν.